小学数学教案 - 副本 166页

6-يىللىقماتېماتىكادەرسلايىھىسى12-قىسىمماتىماتىكاتۇزگۇچى:پەيزاۋاتتىنئابدۇقەييۇمجانتۇرسۇن1\n2010-2011-ئوقۇشيىلى2-ماۋسۇملۇق6-يىللىقماتېماتىكادەرسىئوقۇتۇشلاھيەسىباشلانغۇچمەكتەپ6-يىللىقلارئۈچۈنئىسلاھقىلىنىپتۈزۈلگەن2-قىسىمماتېماتىكادەرسلىگىجەمئى6باب،22مەشىقتىنتۈزۈلگەن.بۇنىڭدا1-باپ:مەنپىيسانبولۇپمەزمۇنيېڭىدىنقوشۇلغان،بۇباپتائوقۇغۇچىلارغاتېمپىراتۇرانىڭنۆلدىنتۆۋەنۋەنۆلدىنيۇقىرىئىپادىلىنىشى،بانكاھىساباتىدىكىكىرىم-چىقىمئەھۋالى،مەنپىيسانۋەمۇسبەتساننىسانئوقىدائىپادىلەشقاتارلىقمەزمۇنلارنىبىلەلەيدىغانقىلىش،بۇباپتا4ئۆلگىلىكمىسال،بىرمەشىقبولۇپبۇنىڭغاجەمئى5سائەتۋاقىتئاجىرتىلدى.2-باپ:سىلىندىرۋەكونۇس،بۇنىڭداسىلىندىرۋەكونۇسبىلەنتونۇشۇش،سىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىۋەھەجىمىنىھىساپلاش،كونۇسنىڭھەجىمىنىھىساپلاشقاتارلىقمەزمۇنلاربولۇپ،بۇنىڭدا9ئۆلگىلىكمىسال،4مەشىقبولۇپبۇنىڭغاجەمئى15سائەتۋاقىتئاجىرتىلدى.3-باپ:تاناسىپنىڭمەنىسىۋەئاساسىخۇسۇسىيتى،تاناسىپنىيىشىش،ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسى،تاناسىپنىڭقوللىنىلىشى،ماسىشتاپ،شەكىللەرنىچوڭايىتشۋەكىچىكلىتىش،مەسلىلەرنىتاناسىپتىنپايدىلنىپھەلقىلىشقاتارلىقمەزمۇنلارنىئىگەللىتىشبولۇپ،بۇنىڭدا12ئۆلگىلىكمىسال،5مەشىقبولۇپبۇنىڭغاجەمئى17سائەتۋاقىتئاجىرتىلدى.4-باپ:سىتاتسىتكابولۇپ،بۇنىڭدائوقۇغۇچىلارغاسىكتورشەكىللىكدىئاگىراممىنىچۈشىنىشۋەئىپادىلەشنىئىگەللىتىش.بۇباپتا2ئۆلگىلىكمىسال،1مەشىق،بولۇپ،بۇنىڭغاجەمئى2سائەتئاجىرتىلدى.5-باپ:ماتېماتىكامەيدانىبولۇپبۇنىڭدائوقۇغۇچىلارغاتۇرمۇشتىكىبىرقىسىمماتېماتىكىلىقمەسلىلەرنىبىرتەرەپقىلىشئۇسۇلىۋەيوللارنىئىگەللىتىش،بۇنىڭدا3ئۆلگىلىكمىسال،1مەشىقبولۇپجەمئى3سائەتۋاقىتئاجىرتىلدى.6-باپ:رەتلەشۋەتەكراربولۇپبۇنىڭدا1.سانۋەئالگىبرا،ئىپادەۋەتەڭلىمە،كۆپئۇچىرايدىغانمىقدارلارۋەنىسبەت،تاناسىپ،ماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىش2.بوشلۇقۋەشەكىل،شەكىلۋەئالماشتۇرۇش،شەكىلۋەئورۇن،3.سىتاتسىتكاۋەمۈمكىنچىلىك،4.ئۈنۋىرسالقوللىنىشقاتارلىقمەزمۇنلاربولۇپبۇنىڭدا12ئۆلگىلىكمىسال،9مەشىقبولۇپئوقۇغۇچىلارئىلگىرىئۆتۈلگەنمەزمۇنلارنىئەسلىتىش،پىششىقلاشبولۇپجەمئى44سائەتۋاقىتئاجرتىلدى.بۇئوقۇشماۋسۇمىدا6-يىللىق2-سىنىپيۇقارقىپىلانبويچەدەرئۆتۈپسىنىپنىڭلاياقەتلىكىنى%گە،ئۆزلىشىشىنى%گەيەتكۈزۈشئۈچۈنتىرشچانلىقكۆرسىتىلىدۇ.2\nئوقۇتۇشسۈرئەتپىلانجەدۋىلىھەپتەباشلىنىش-توختاشۋاقتىئوقۇتۇشمەزمۇنى12–ئاينىڭ28--كۈندىن3-ئاينىڭ6-كۈنگىچە1-باپ:مەنپىيسان.1-2-3-مىسال.ئىشلەپبېىقىڭ.(2سائەت)..4-مىسال.ئىشلەپبېقىڭ.(1سائەت).1-مەشىق:1ــــــ6(2سائەت)23-ئاينىڭ7-كۈندىن3-ئاينىڭ13-كۈنگىچە2-باپ:سىلىندىرۋەكونۇس.1)سىلىندىر1-2-مىسال(1سائەت).سىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزى،3-4-مىسال.ئىشلەپبېقىڭ،(1سائەت).2-مەشىق:1ــــــــ15(3سائەت)33-ئاينىڭ14-كۈندىن3-ئاينىڭ20-كۈنگىچە2-مەشىق:16ــــــ20(1سائەت).سىلىندىرنىڭھەجىمى:5-6-مىسال،(1سائەت)3-مەشىق:1ـــــ10(2سائەت).كونۇسبىلەنتونۇشۇش،كونۇسنىڭھەجىمى،1-2-3-مىسال(1سائەت).43-ئاينىڭ21-كۈندىن3-ئاينىڭ27-كۈنگىچەكونۇسبىلەنتونۇشۇش،كونۇسنىڭھەجىمى،1-2-3-مىسال(1سائەت).4-مەشىق:1ـــــــ8(2سائەت).رەتلەشۋەەكرار(1سائەت).5-مەشىق؛1ــــــ6(2سائەت).53-ئاينىڭ28-كۈندىن4-ئاينىڭ3-كۈنگىچە3-باپ:تاناسىپنىڭمەنىسىۋەئاساسىخۇسۇسىيتى،تانسىپنىيىشىش،1-2-3-مىسال،ئىشلەپبېقىڭ(2سائەت)6-مەشىق:1ــــــــ11(2سائەت)ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسى1-2-مىسال،ئىشلەپبېقىڭ(1سائەت)64-ئاينىڭ4-كۈندىن4-ئاينىڭ10-كۈنگىچەتەتۈرتاناسىپتۈزۈدىغانمىقدارلار3-مىسال،ئىشلەپبېقىڭ(1سائەت).7-مەشىق:1ــــ10(2سائەت).تاناسىپنىڭقوللىنىلىشى،ماسىشتاپ1-2-3-مىسال،ئىشلەپبېقىڭ(2سائەت)74-ئاينىڭ11-كۈندىن4-ئاينىڭ17-كۈنگىچە8-مەشىق1ــــــــ10(2سائەت).شەكىللەرنىچوڭايتىشۋەكىچىكلىتىش1-مىسال(1سائەت).مەسلىلەرنىتاناسىپتىنپايدىلنىپھەلقىلىش5-6-مىسال(1سائەت)9-مەشىق:1ــــــــ4(1سائەت)84-ئاينىڭ18-كۈندىن4-ئاينىڭ24-كۈنگىچە9-مەشىق5ـــــ9(1سائەت)رەتلەشۋەتەكرار1ــــ4(1سائەت).10-مەشىق:1ـــــــ5(1سائەت).4-باپ:سىتاتسىتكا1-2-مىسال(1سائەت).11-مەشىق:1ـــــ2(1سائەت).3\n94-ئاينىڭ25-كۈندىن5-ئاينىڭ1-كۈنگىچە5-باپ:ماتېماتىكامەيدانى:1-2-3-مىسال(1سائەت)12-مەشىق:1ـــــ4(1سائەت)سۇنىتىجەپئىشلىتىش1ــــــ4(1سائەت).6-باپ:رەتلەشۋەتەكرار:سانلاربىلەنتونۇشۇش(1سائەت)13-مەشىق1ــــــ4(1سائەت)105-ئاينىڭ2-كۈندىن5-ئاينىڭ8-كۈنگىچە13-مەشىق5ــــــ9(1سائەت)سانلارئۈستىدەئەمەللەر1-2-مىسال،ئىشلەپبېقىڭ،(2سائەت).14-مەشىق1ـــــ7(2سائەت)115-ئاينىڭ9-كۈندىن5-ئاينىڭ15-كۈنگىچەئىپادەۋەتەڭلىمە:3-مىسال(1سائەت).15-مەشىق1ــــ5(2سائەت).كۆپئۇچىرايدىغانمىقدارلار(1سائەت).16-مەشىق1ــــ4(1سائەت).125-ئاينىڭ16-كۈندىن5-ئاينىڭ22-كۈنگىچەنىسبەتۋەتاناسىپ4-مىسال(1سائەت).17-مەشىق1ـــــ5(2سائەت).ماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىش5-6-7-مىسال(2سائەت)135-ئاينىڭ23-كۈندىن5-ئاينىڭ29-كۈنگىچە18-مەشىق1ـــــ7(3سائەت).بوشلۇقۋەشەكىل1-2-3-4-مىسال(2سائەت)145-ئاينىڭ30-كۈنىدىن6-ئاينىڭ5-كۈنگىچە19-مەشىق1ـــــــــــــــــ17(5سائەت).156-ئاينىڭ6-كۈندىن6-ئاينىڭ12-كۈنگىچەشەكىلۋەئالماشتۇرۇش،ئىشلەپبېقىڭ(1سائەت)20-مەشىق1ــــــــــ7(3سائەت)166-ئاينىڭ13-كۈندىن6-ئاينىڭ19-كۈنگىچەشەكىلۋەئورۇن(1سائەت).21-مەشىق1ـــــ4(2سائەت).3.سىتاتسىتكاۋەمۈمكىنچىلىك1-2-3-مىسال(2سائەت)176-ئاينىڭ20-كۈنىدىن6-ئاينىڭ26-كۈنگىچە22-مەشىق1ـــــــ7(3سائەت).ئۈنۋىرسالقوللىنىش(2سائەت)186-ئاينىڭ27-كۈندىن7-ئاينىڭ3-كۈنگىچەتەنتەربىيەمەيدانىنىلايھىلەش(1سائەت).مەسلىلەرنىھەلقىلىش1ــــ3(1سائەت).پوچتاماركىسىدىكىماتېماتىكىلىقمەسلىلەر(3سائەت)7-ئاينىڭ4-كۈندىن7-ئاينىڭ10-كۈنگىچەئوقۇتۇشسۈرئەتپىلانجەدۋىلى4\nدەرستېمىسى؛مەنپىيسان2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىقارمۇ-قارشىمەنىلىكئىككىخىلمىقدارلاردىنپايدىلىنىپمەنپىيسانۋەمۇسبەتساننىچۈشەندۈرۈش.سانئوقىدىنپايدىلىنىپسانلارنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرۇش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغامۇسبەتسانبىلەنمەنپىيسانئۇقۇمىنىئىگەللىتىشئارقىلقكرىمنىڭمۇسبەتچىقىمنىڭمەنپىبولىدىغانلىقنىبىلدۇرۇش.شۇنداقلائۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛ئوقوغۇچىلارغائىلگىرىئۈگەنگەنسانلارنىڭمۇسبەتسانئىكەنلىكىنىبىلدۈرۈش.نىمىنىڭمەنپىسانئىكەنلىكىنىبىلدۈرۈش.قىيىننۇقتا؛سانئوقىئارقىلىقسانلارنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛سىزغۇچ.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىق5\nقىلىش.ئۇقۇتۇشجەريانى؛يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش؛ساۋاقداشلارسىلەرھازىرغىچەقانداقسانلارنىئۈگەندىڭلار؟بۇندىنباشقايەنەئىجتىمائىتۇرمۇشتاقانداقسانلارنىئۇچىراتتىڭلار؟دەپسوراشئارقىلىقيېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلدۇ.بىزبۇسائەتتەبىزگەئەڭيېقىنئەمماقوللىنىشقىيىنبولغانسانبىلەنتونۇشۇپئۆتىمىز.ھاۋاتىمپىراتۇرىنىقانداقئۆلچەيمىز؟بۇنىڭئۈچۈنتۆۋەندىكىمىسالئرقىلىقچۈشۈنشپئۆتەيلى.بۈگۈنكىتمپىراتۇرانۆلدىنتۆۋەن16سىلسىيەەىرادۇسنى«℃16﹣»قىلىپيازىمىز.℃16بىلەن℃16﹣نىڭمەنىسىئوخشاشمۇ؟مەنىسىئوخشىمايدۇ.℃16بولسائىسسىقنىبىلدۈرىدۇ.℃16﹣بولساسوغاقنىبىلدۈرىدۇ.2.مىسال:بانكاكارتىسىدىكى«500-»يۈەن，چىقىمقىلىنغان500يۈەننىئىپادىلەيدۇ.ئامانەتقويغان2000يۈەنبولسا2000+يۈەننىئىپادىلەيدۇ.«500»بىلەن«500-»ئۆزئاراقارىمۇ-قارشىبولۇپ،بىرىئامانەتقويۇلغىننى،يەنەبىرىچىقىمقىلىنغىننىئىپادىلەيدۇ.قارىمۇ-قارشىمەنىلىكئىككىخىلمىقدارنىئىپادىلەشئۈچۈن،بۇيەردەبىرخىليېڭىسانسان16﹣،500﹣مەيدانغاكەلدى.16﹣،500﹣،﹣،0.4-6\n7\n8\n9\n10\n11\n12\n13\n14\n15\n16\n17\nدەرستېمىسى:2-سېلىندىر،كۇنۇس1.سېلىندىرۋەسىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛1.سېلىندىرنىڭقانداقجىسىمئىكەنلىكى،سىلىندىرنىڭئاساسى،سىلىندىرنىڭيانسىرتى،سىلىندىرنىڭئېگىزلىكىقەيەرئىكەنلىكىنى،سىلىندىرجىسىمنىڭقانداقئالاھىدىلىكىبارلىقىنىبىلدۈرۈشجەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمەشىقئىشلەشئارقىلىقشەكىللەرگەئائىتمىسالۋەمەسىللەرنىتوغرائىشلىيەلەيدىغانقىلىش.ھېسىيات،پوزىتسىيەۋەقىممەتقارشى:خىلمۇ-خىلسىترولۇقشەكىللەرئىچىدەتىكسىلىندىرنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغان،سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىھېساپلىيالايدىغانبۇلۇش.مۇھىمنوقتا:سىلىندىرنىڭقانداقشەكىلئىكەنلىكىنىپىششىقئىگەللىتىش،سلىندىرنىڭئالاھىدىلىكىنىياخشىئىگەللەش،قىيننوقتا:ھەرخىلشەكىللەرئىچىدىنسىلىندىرنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبولۇشئۇقۇتۇشقۇرالى:سىلىندىرشەكىللىكجىسىم،ئەينەكداس،دەرسلىككىتاپتىكىقىستۇرمارەسىم.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:چۈشەندۈرۈش،كۈزىتىش،تەھلىلقىلىش،مەشىقئىشلەش،مۇھاكىمەقىلىش.18\nچايئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئىلگىرىتەكشىلىكتىكىشەكىللەردىنكۇپ،پاراللپېپىدۋەسىلىندىرلارنىئۆگىنىپئۆتكەن.بۇشەكىللەرنىسىترومىترىيلىكشەكىللەردۇر.بۇسائەتتەسىلىندىرنىمۇھاكىمەقىلىپباقايلى.يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:يۇقۇرقىجىسىملارنىڭكۈرىنىشىسېلىندىرشەكىلدەبولغاچقا،قىسقىچەسىلىندىردىيىلىدۇ.بۇسىلىندىرنىئېلىپتۆۋەندىكىچەكۈزەتسەك:1.مىسال:سىلىندىرنىڭئۈستىندىكى،ئاستىنقىئىككىيېيىقىئاساسىدەپئاتىلىدۇ.ئۇلارپۈتۈنلەيئوخشاشبولغانئىككىچەمبەردىنئىبارەت.سىلىندىرنىڭبىرئەگرىسىرتىبۇلۇپ،ئۇيانسىرتىدەپئاتىلىدۇ.سىلىندىرنىڭئىككىئاساسىئارسدىكىئارقىلىقئېگىزلىكىدەپئاتىلىدۇ.سىلىندىرنىڭيانسىرتىنىيايساق،بىرتىكتۆتبۇلۇڭھاسىلبولىدۇ.بۇتىكتۆتبۇلۇڭنىڭئۇزۇنلىقىسىلىندىرئاساسنىڭئايلانمائۇزۇنلىقىغا،كەڭلىكى،سىلىندىرنىڭئىگىزلىكىگەتەڭ.19\nئاساسىئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلىقىئاساسىئاساسىئاساسىئىگىزلىكىيانسىرتىتۆۋەندەكۆرسىتىلگەندەك،تىكتۆتبۇلۇڭشەكىلدىكىبىرپارچەقاتتىققەغەزنىتاياققاچاپلاپتېزئايلاندۇرۇپ،موشۇنداقئايلاندۇرغانداقانداقشەكىلھاسىلبولدىغانلىقىغاقاراپباقايلى.ھاسىلبولغىنىبىرسىلىندىرمۇستەھكەملەشباسقۇچى:ساۋاقداشلارئەمدىبىزتۆۋەندىكىئەملىمەسىللەرنىيېشىپباقايلى.تۆۋەندىكىسىلىندىرلارنىڭئاساسى،يانسىرتىۋەئېگىزلىكىنىكۆرسىتىپبىرىڭ.20\nسىلىندىرنىڭيانسىرتىنىيايساققانداقشەكىلھاسىلبولىدۇ؟قېنى،كېسىپباقايلى،ئاندىنيېيىپباقايلى.تىكتۆتبۇلۇڭنىڭئۇزۇنلۇقىسىلىندىرئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقىغاتەڭ،كەڭلىكىسىلىندىرنىڭئېگىزلىكىگەتەڭ.تاپشۇرۇق:ئۇقۇغۇچىلارغابېرىلىدىغانتاپشۇرۇقمەزمۇنى:تىكتۆتبۇلۇڭنىڭئۇزۇنلۇقى،كەڭلىكىنىمەبىلەنمۇناسىۋەتلىك؟قانداقمۇناسىۋىتىبار؟تىكتۆتبۇلۇڭشەكىلدىكىقەغەزنىئوراشئارقىلىقسىلىندىرياساپكىلىڭ؟دوسكالايىھسى:2-باپ:سىلىندىرۋەكونۇس1§.سىلىنىدىربىلەنتونۇشۇش1-مىسال:ئىشلەپبېقىڭ2-مىسالدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلىغۇچىپىكىرى21\nدەرستىمىسى:سىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛1.سېلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسرىتقىيۈزىبولىدىغانلىقىنى،سىلىندىرنىڭيانسىرتقىۋەسىرىتقىيۈزىھېساپلاشفورمىلاسىنىڭكېلىپچىقىشىنىچۈشەندۈرۈش.سىلىندىرنىڭيانسىرتىئاساسنىڭئايلانمائۇزۇنلىقىنىئېگىزلىكىگەكۆپەيتكەنگەتەڭ.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمەشىقئىشلەشئارقىلىقشەكىللەرگەئائىتمىسالۋەمەسىللەرنىتوغرائىشلىيەلەيدىغانقىلىش.ھېسىيات،پوزىتسىيەۋەقىممەتقارشى:خىلمۇ-خىلسىترولۇقشەكىللەرئىچىدەتىكسىلىندىرنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغان،سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىھېساپلىيالايدىغانبۇلۇش.مۇھىمنوقتا:سلىندىرنىڭئالاھىدىلىكى،يانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىبىلۋېلىش.قىيننوقتا:سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرتىقىيۈزىنىتوغراھېساپلاپچىقالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىلىندىرشەكىللىكجىسىم،ئەينەكداس،دەرسلىككىتاپتىكىقىستۇرمارەسىم.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:چۈشەندۈرۈش،كۈزىتىش،تەھلىلقىلىش،مەشىقئىشلەش،مۇھاكىمەقىلىش.22\nئاساسىيانسىرتىئاساسىئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئىلگىرىتەكشىلىكتىكىشەكىللەردىنكۇپ،پاراللپېپىدۋەسىلىندىرلارنىئۆگىنىپئۆتكەن.بۇشەكىللەرنىسىترومىترىيلىكشەكىللەردۇر.بۇسائەتتەسىلىندىرنىڭئاساسلىقئالاھدىلىكىۋەئۇنىڭيانسىرتى،سىرىتقىيۈزىنىتېپىشئۇسۇللىرىنىئۆگىنىپئۆتىمىز.تۆۋەندىكىمىسالئارقىلىقسىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىنىچۈشۈنشپئۆتەيلى.3-مىسال:سىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىنىمىنىكۆرسىتىدۇ؟سىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىنىقانداقھىساپلاشكىرەك؟بۇنىبىلىشئۈچۈنتۆۋەندىكىسىلىندىرنىيېيىپكۆرۈپباقايلىئىككىئاساسىنىڭيۈزى+سىلىندىرنىڭيانسىرتى=سىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىسىلىندىرنىڭئاساسىنىڭيۈزىنىقانداقھىساپلايمىزئېگىزلىكىئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقىئاساسىئاساسى23\nئېگىزلىكى×ئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقى=سىلىنىدىرنىڭيانسىرتى4-مىسال:سىلىندىرشەكىلدىكىئاشپەزقالپىقىنىڭئېگىزلىكى㎝28،قالپاقئۈستىنىڭدىئامىتىرى㎝20،بولسا،موشۇنداقبىرقالپاقياساشئۈچۈنقانچىلىكماتىريالكىتىدۇ؟بۇنىڭداقانچىلىكماتىريالكىتىدۇدىەەنلىكقالپاقنىڭسىرىتقىيۈزىنىتېپىشدىگەنلىكتىنئىبارەت.(1)قالپاقنىڭيانسىرتى(2Cm)1758.4=28×20×3.14(2)قالپاقنىڭئۈستىنىڭيۈزى(2Cm)1758.4=2(2÷20)×3.14كىتىدىغانماتىريال:(2Cm)2080≈2072.4=3.14＋1758.4جاۋابى؛(2Cm)2080ماتىريالكىتىدۇ.مۇستەھكەملەشباسقۇچى:14/02/43ئىشلەپبېقىڭ:بىرسىلىندىرنىڭئاساسىنىڭرادىئوسىdm2،ئېگىزلىكىdm4.5بولسا،ئۇنىڭسىرىتقىيۈزىنىتېپىڭ.24\nتاپشۇرۇق2-مەشىق:(6)دەرستىنكىيىنكىيەكۈن:تەستىقلىغۇچىنىڭپىكىرى25\nدەرستىمىسى؛2-مەشىق(2سائەت)ئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛1.سېلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسرىتقىيۈزىبولىدىغانلىقىنى،سىلىندىرنىڭيانسىرتقىۋەسىرىتقىيۈزىھېساپلاشفورمىلاسىنىڭكېلىپچىقىشىنىچۈشەندۈرۈش.سىلىندىرنىڭيانسىرتىئاساسنىڭئايلانمائۇزۇنلىقىنىئېگىزلىكىگەكۆپەيتكەنگەتەڭئوقۇتۇشمەزمۇنى:خىلمۇ-خىلسىترولۇقشەكىللەرئىچىدەتىكسىلىندىرنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغان،سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىھېساپلىيالايدىغانبۇلۇش.مۇھىمنوقتا:سلىندىرنىڭئالاھىدىلىكى،يانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىبىلۋېلىش.قىيننوقتا:سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرتىقىيۈزىنىتوغراھېساپلاپچىقالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىلىندىرشەكىللىكجىسىم،ئەينەكداس،دەرسلىككىتاپتىكىقىستۇرمارەسىم.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:چۈشەندۈرۈش،كۈزىتىش،تەھلىلقىلىش،مەشىقئىشلەش،مۇھاكىمەقىلىش.26\nئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئالدىنقىسائەتتەسىلىندىرۋەسىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىبىلەنتۇنۇشۇپچىقتۇق.سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىتېپىشئۇسۇللىرىنىئۆگىنىپئۆتتۈق.ئەمدىبىزبۇسائەتتەشۇنىڭغامۇناسىۋەتلىكبولغانئەمىلىمەشىقنىئىشلەپكۈرەيلى.2-مەشىق1.تۆۋەندەبىرىلگەنرەسىملەردىكىقايسىئورۇنلارداسىلىندىرئىشلىتىلگەن؟كۆرسىتىپبىرىڭ.2.تۆۋەندىكىشەكىللەرنىڭقايسىلىرىسىلىندىر؟كۆرسىتىپبىرىڭ.3.قاتلاپبېقىڭ،ئويلاپبېقىڭ،قانداقشەكىلگەئىرىشكىلىبولىدۇ؟ئۇنىتىرناقئىچىگەيېزىڭ.()()()27\n4.تۆۋەندىكىقايسىشەكىلسىلىندىرنىڭيېيىلمىسى(رەسىمدىكىبىرلىك:㎝)؟رەسىم(1)بولساسىلىندىرنىڭيېيىلمىسى،چۈنكىئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقىيانسىرتىنىڭئۇزۇنلۇقىغاتەڭ.يەنى؛6.28=2×3.14d=رەسىم(2)بولساسىلىندىرنىڭيېيىلمىسىئەمەس.چۈنكىئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقى9.42=3×3.14d9.42بولسا3كەتەڭئەمەس5.تۆۋەندىكىسىلىندىرنىڭيانسىرتىنىتېپىڭ.(1)ئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقىm1.6،ئېگىزلىكىm0.7.(2)ئاساسىنىڭرادىئوسىdm3.2،ئېگىزلىكىdm5.بۇنىئوقۇغۇچىلارغائىشلەشكەئورۇنلاشتۇرۇئۇلارنىئىلھاملاندۇرۇش،قوزغىتىشئارقىلىقئارقىلىقمۇستەھكەملەشۋەكۈچەيتىشنىشانىغايىتىش.1.6×0.7=1.02㎡C=3.14×3.2×2×5=100.48dm228\n6.تۆۋەندىكىسىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىنىھىساپلاڭ(بىرلىك:㎝)يىشىش:1)d=12㎝h=16㎝s=?c㎡S=×2＋d×hs○=3.14×(6)2×2=226.08?c㎡=سىلىندىرنىڭيانسىرتى3.14×12×16=602.88?c㎡سىلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزى=226.08+602.88=828.96?c㎡2)d=5㎝h=20㎝سىرتقىيۈزى=?c㎡(1)يانسىرتى=3.14×5×20=314Cm2(2)ئاساسىنىڭيۈزى=3.14×(5÷2)2=3.14×6.25=19.625Cm2سىرىتقىيۈزى=314+19.625×2=314+39.25=353.25Cm229\nبىريولچىڭداشماشىنىسىنىڭئالدىچاقىسىلىندىرشەكىلدەبولۇپ،چاقنىڭكەڭلىكى2m،دىئامىتىرىm1.2بولسا،ئالدىچاقىبىرقېتىمئايلانغاندا،چىڭدالغانيولنىڭيۈزىقانچەكۋادراتمېتىركىلىدۇ؟بۇنىڭداچاقنىڭيانسىرتىنىتېپىشقادائىرمەسلەبولۇپ،ئالدىبىلەنئوقۇغۇچىلارغائۆزلىرىئىشلەپبېقىشقائورۇنلاشتۇرلىدۇ.ئاخىرداتوغرائىشلىگەنلەرنىڭئۆلگەقىلىنىپئومۇملاشتۇرلىدۇ.سىلىندىرنىڭيانسىرتى=dh=3.14×1.2×2=7.536㎡بۇچاقبىرقېتىمئايلانغاندا7.536كۋادراتمېتىريەرنىچىڭدىيالايدۇ.8.ئېلانشىركىتىئاساسىنىڭدىئامېتىرى1.5مېتىر،ئېگىزلىكى2.5مېتىربولغانسىلىندىرشەكىللىكبىرچىراغساندۇقىياسىغان.ئۇنىڭيانسىرتىغائەڭكۆپبولغانداقانچىلىكچوڭلۇقتائېلانچاپلىغىلىبولىدۇ؟=dhسىلىندىرنىڭيانسىرتى=3.14×1.5×2.5=11.775㎡بۇسىلىندىرغا11.775كۋادراتمىتىرچوڭلۇقتائېلانچاپلىلىبۇلىدۇ.30\n10.دىلنۇربىرقەلەمدانياسىغان،ئۇبۇقەلەمداننىڭيانسىرتىبىلەنئاستىغارەڭلىكقەغەزچاپلىماقچىبولسا،كەمدىگەندەقانچىلىكرەڭلىكقەغەزكىتىدۇ؟سىلىدىرنىڭئاساسىنىڭدىئامېتىرى8مېتىر،ئېگىزلىكى13مېتىر.D=8㎝h=13㎝s=?C㎡S=Chيانسىرتى3.14×8×13=326.56C㎡تاپشۇرۇق2-مەشىق:(9)دەرستىنكىيىنكىيەكۈن:تەستىقلىغۇچىنىڭپىكىرى31\nدەرستىمىسى؛2-مەشىق(2سائەت)ئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛1.سېلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسرىتقىيۈزىبولىدىغانلىقىنى،سىلىندىرنىڭيانسىرتقىۋەسىرىتقىيۈزىھېساپلاشفورمىلاسىنىڭكېلىپچىقىشىنىچۈشەندۈرۈش.سىلىندىرنىڭيانسىرتىئاساسنىڭئايلانمائۇزۇنلىقىنىئېگىزلىكىگەكۆپەيتكەنگەتەڭئوقۇتۇشمەزمۇنى:خىلمۇ-خىلسىترولۇقشەكىللەرئىچىدەتىكسىلىندىرنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغان،سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىھېساپلىيالايدىغانبۇلۇش.مۇھىمنوقتا:سلىندىرنىڭئالاھىدىلىكى،يانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىبىلۋېلىش.قىيننوقتا:سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرتىقىيۈزىنىتوغراھېساپلاپچىقالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىلىندىرشەكىللىكجىسىم،ئەينەكداس،دەرسلىككىتاپتىكىقىستۇرمارەسىم.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:چۈشەندۈرۈش،كۈزىتىش،تەھلىلقىلىش،مەشىقئىشلەش،مۇھاكىمەقىلىش.32\nكىسىلگەندىنكىيىنكىتوغراكەسمىسىياكىقىيغاندىنكىيىنھاسىلبولغىنىئايرىم-ئايرىمقانداقشەكىلبولىدۇ؟سىزىقئارقىلىقتۇتاشتۇرۇڭ.12.سىلىندىرشەكىللىكبىرنەرسىنىتېپىپ،مۇناسىۋەتلىكسانلىقمەلۇماتلارنىئۆلچەپ،ئۇنىڭسىرىتقىيۈزىنىھىساپلاڭ(نەتىجىسىنىبىرخانىلىقئونلۇقكەسىرگىچەئېلىڭ)13.تۆۋەندىكىشەكىللەرنىڭسىرىتقىيۈزىنىتېپىڭ.15cm6dm6dm6dm10cm10cm5cm12cm15cm10cm10cm15cm10cm12cm5cm12cm6dm5cm12cm6dm6dm5cm12cm6dm6dm6dm5cm12cm10cm6dm6dm6dm5cm12cm10cm10cm6dm6dm6dm5cm12cm15cm10cm10cm6dm6dm6dm5cm12cm15cm10cm10cm6dm6dm6dm5cm12cm33\n.14تۆۋەندىكىسىلىنىدىرلارنىڭيانسىرتىبىلەنسىرتقىيۈزىنىتېپىڭ.بېرىلگەنشەرتلەريانسىرتىسىرتقىيۈزىئاساسىنىڭدىئامېتىرى24cmئېگىزلىكى8cm3.14×24×8=602.88c㎡3.14×2(12×12)+602.88=1507.2ئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقى3.14mئېگىزلىكى5m3.14×5=15.7㎡3.14×2(0.5×0.5)+15.7=17.27ئاساسىنىڭرادىئوسى2.5dm4dmئېگىزلىكى3.14×2.5×2×4=62.8d㎡3.14×2(2.5×2.5)+62.8=102.0534\n15.خەلچەمھەدەسىلىندىرشەكىللىكبىرياستۇققېپىتىكتى،ئۇنىڭئۇزۇنلۇقى80سانتىمېتىر،ئاساسىنىڭدىئامىتىرى18سانتېمىتىر،ئەگەرئۇنىڭيانسىرتىغاگۈللۈكرەخىت،ئاساسىغاسېرىقرەخىتئىشلەتكەنبولسا،ئىككىخىلرەخىتنىڭھەرقايسىسىدىنقانچىلىككەتكەن؟يانسىرتىئىككىئاساسىنىڭيۇزىجاۋابى:گۈللۈكرەخت،سېرىقرەىتكەتكەن.35\n16.تازىلىققەغىزنىڭكەڭلىكىئوتتۇرىسىدىكىقاتتىققەغەزئۇقىنىڭدىئامېتىرىبولسا،ئوتتۇرىسىدىكىئوقنىياساشئۈچۈنقانچىلىكقاتتققەغەزكېتىدۇ؟يېشىش:چۈنكىتازىلىققەغەزئوقىسىلىنىدىرشەكىللىكبۇلۇپ،ئۇنىڭدىئامېتىرcm3.5بۇلىدۇ،ئۇنىڭئېگزلىكىcm10بۇلىدۇ.شۇنىڭئۈچۈنھاسىلبولغانسىلىنىدىرنىڭيانسىرتىغاتەڭبۇلىدۇ.سىلىنىدىرنىڭيانسىرتىجاۋابى:قاتتققەغەزكېتىدۇ17.رەيھانگۈلسىلىنىدىرشەكىللىكبىرپانۇسياسىغان(رەسىمىدىكىدەك)،ئۇنىڭئاستىنىقىۋەئۈستۈنكىئاساسىنىڭئوتتۇرىسىدىنئايرىم-ئايرىملىقتۆشۈكقالدۇرغانبولسا،ئۇقانچىلىكرەڭلىكقەغەزئىشلەتكەن؟يېشش:چۈنكىپانۇسسىلىندىرشەكىللىكبۇلۇپ،شۇنىڭئۈچۈنسىلىنىدىرنىڭتۇلۇقسىرتىنىتاپىمز،ئەممائاستىئۇستىدىنتۇشۇكقۇيۇلغان،شۇنىڭئۈچۈنتۈشۈكنىڭيۇزىنىئالىمىز.36\nجاۋابى:رەڭلىكقەغەزكېتىدۇئۈچۈنتەىنىمەنقانچىلىكقاڭالتىركەتكەن؟ىگەيەڭبولسا،بۇچېلەكنىياساش18.سىلىنىدىرشەكىللىكقاڭالتىرچېلەك(قاپقاقسىز)نىڭئېگىزلىكىئاساسىنىڭدىئامېتىرىنىڭئېگىزلىكىنىڭ18.سىلىنىدىرشەكىللىكقاڭالتىرچېلەك(قاپقاقسىز)نىڭئېگىزلىكىئاساسىنىڭدىئامېتىرىنىڭئېگىزلىكىنىڭىگەيەڭبولسا،بۇچېلەكنىياساش18.سىلىنىدىرشەكىللىكقاڭالتىرچېلەك(قاپقاقسىز)نىڭئېگىزلىكىئاساسىنىڭدىئامېتىرىنىڭئېگىزلىكىنىڭئۈچۈنتەىنىمەنقانچىلىكقاڭالتىركەتكەن؟ىگەيەڭبولسا،بۇچېلەكنىياساش18.سىلىنىدىرشەكىللىكقاڭالتىرچېلەك(قاپقاقسىز)نىڭئېگىزلىكىئاساسىنىڭدىئامېتىرىنىڭئېگىزلىكىنىڭئۈچۈنتەىنىمەنقانچىلىكقاڭالتىركەتكەن؟ىگەيەڭبولسا،بۇچېلەكنىياساش18.سىلىنىدىرشەكىللىكقاڭالتىرچېلەك(قاپقاقسىز)نىڭئېگىزلىكىئاساسىنىڭدىئامېتىرىنىڭئېگىزلىكىنىڭئۈچۈنتەىنىمەنقانچىلىكقاڭالتىركەتكەن؟ئۈچۈنتەىنىمەنقانچىلىكقاڭالتىركەتكەن؟37\nيېشش:جاۋابى:قاڭالتىركەتكەن.19.(1)كوچاچىرىغنىڭتەگلىكىنى(رەسىمدىكىدەك)ئاقسىربىلەنسىرلاشئۈچۈن،قانچەكۋادراتمېتىركېلىدىغانيېرىنىسىرلاشكېرەك؟(2)كوچىنىڭئوتتۇرىسىنىڭگۈللۈكتەمۇشۇنداقچىراغتەەلىكىدن30دانەباربولۇپ،ئۇنىڭبىركۋادراتمېتىرىنىسىرلاشئۈچۈنكېتىدىغانماتېرىيالھەققى50يۈەنبولسا،جەمئىيقانچەيۈەنكېتىدۇ؟(1)يېشش:چۈنكىكۇچاچىرىقىتەگلىكىئىككىقىسمدىنتەركىپتاپقانبۇلۇپ،ئۇستىپاراللىلپېپىد،ئاستىسىلىنىدىر.يەنەئۇلاررەسىمدىكىدەكتۇتاشتۇرۇلىغان.شۇڭا38\nچۈنكىجاۋابى:يېرىنىسىرلاشكېرەك.20.بىرسىلىنىدىرنىڭيانسىرتىئاساسىنىڭرادىئوسىبولسائۇنىڭئېگىزلىكىقانچىلىككېلىدۇ؟(2)يۈەنجاۋابى:يۈەنكېتىدۇ.يېشش:چۈنكىشۇڭاجاۋابى:ئېگىزلىكىتاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلىغۇچىنىڭئىمزاسى39\nدەرستېمىسى:سېلىندىرنىڭھەجىمىئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى:سېلىندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسىنىڭكېلىپچىقىشىنىئىگەللىتىش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمەشىقئىشلەشكەيىتەكلەشئارقىلىقسېلىندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسىنىئەستەساقلىتىش.ھېسىيات،پوزىتسىيە،قىممەتقارشىنىشانى؛سېلىنىدىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسىدىنپايدىلنىپ،بېرىلگەنسېلىندىرنىڭھەجىمىنىتوغراۋەتىزھېساپلاپچىقالايدىغانبۇلۇش.مۇھىمنوقتا:سېلىندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسىنىئەستەساقلاش.قىيىننوقتا:سېلىندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسىنىكەلتۈرۈپچىقىرىشنىئۆگىنۋېلىش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛سېلىندىرشەكىللىكجىسىملار.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:چۈشەندۈرۈش،كۈزىتش،ئەمىلىمەشىقئىشلەش،ئەسلىىتش،تەھلىلقىلش.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئالدىنقىبىرقانچەسائەتتەسېلىندىربىلەنتۇنۇشۇپ،ئۇنىڭيانسىرتى،سىرتقىيۈزىبىلەنتۇنۇشۇپچىققانئىدۇق.بۈگۈنبىزسېلندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشنىئۆگىنىپئۆتەيلىبولامدۇ؟ساۋاقداشلار،ئەسلەپبېقىڭلار،بىزئىلگىرىچەمبەرنىڭيۈزىنىھېساپلاشنىئۆگەنگەندە،چەمبەرنىئۆگنىپئۆتكەنقايسىشەكىلگئايلاندۇرۋېلىپ،ئاندىنئۇنىڭيۈزىنىھېساپلىغانئىدۇق.(ئۇقۇتقۇچىيۇقارقىدەكسۇئاللارنىئوتتۇرغاقويۇشئارقىلىق،يېڭىدەرسنىباشلايدۇ)40\n5.جىسىمنىڭھەقمىدېگەننېمە؟تۆۋەندىكىشەكىللەرنىڭھەجىمىنىھېسابلاشنىبىلەمسىز؟ساۋاقداشلارسېلىندىرنىبىزئۆگىنىپئۆتكەنستىرنوميلىكشەكىللەرگەئايلاندۇرۇشئارقىلىق،ئۇنىڭھەجىمنىھېساپلاشقابولامدۇ؟سېلىندىرنىڭئاساسىنىنۇرغۇنلىغانتەڭسىكتۇرلارغابۆلۈپ،ئاندىنسېلىنىدنىكېسىپ،تۆۋەندىكىرەسىمدىكىدەكجۈپلىسەك،ئۇبىرپاراللپېپدقايېقىنلىشدۇ.بۈلۈنگەنسىكتۇرلارقانچەكۆپبولسا،جۈپلەشتىنھاسىلبولغانسىتىرنومىيلىكشەكىلپاراللپېپىدقاشۇنچەيېقىنىلىشدۇ.بۇپاراللپېپىدنىڭئاساسىنىڭيۈزىسېلىندىرئاساسىنىڭيۈزىSقاتەڭ.ئېگىزلىكىسېلىندىرنىڭئېگىزلىكىhقاتەڭ.پاراللپېپىدنىڭھەجىمىئاساسىنىڭيۈزىنىئېگىزلىكىگەكۆپەيتكەنگەتەڭ.سېلىندىرنىڭھەجىمىvنىھېساپلاشفورمىلىسىمۇنداقبولىدۇپاراللپېپىدنىڭھەجىمىئاساسىنىڭيۈزىنىئېگىزلىكىسېلىندىرنىڭھەجىمىئاساسىنىڭيۈزىنىئېگىزلىكىيېڭىبىلىمئىگەللىتش:ساۋاقداشلارسېلىندىرنىبىزئۆگىنىپئۆتكەنستىرنوميلىكشەكىللەرگەئايلاندۇرۇشئارقىلىق،ئۇنىڭھەجىمنىھېساپلاشقابولامدۇ؟41\nبىرسېلىندىرشەكىللىكپۇلاتماتېريالنىڭئاساسىنىڭيۈزى،ئېگىزلىكىمىتركەلسە،ئۇنىڭھەجىمىقانچىلىككېلىدۇ؟يېشىش:2.1m=210cmS=50cm2h=210cmV=sh=50×210V=10500cm35-مىسال:بىرسېلىندىرشەكىللىكچىلەكنىڭئىچىدىنئۆلچىگەندىكىئۇنىڭئاساسىنىڭدېئامىتىرى20سانتىمىتىر،ئېگىزلىكى25سانتىمىتىرچىققانبولسا،ئۇچىلەكنىڭسىغىمىقانچەكۇپدېتسىمىتىركېلىدۇ؟(1)چىلەكنىڭئاساسىنڭيۈزىنىتاپىمىز.d=20r=20÷2r=10cmr2=3.14×(10)2s=3.14×100s=314㎝2(2)چىلەكنىڭسىغىمىنىتاپىمىز.V=shV=314×25V=7850㎝3V=7850㎝3=7.85dm3s=مىسال:مۇستەھكەملەشۋەخۇلاسىلەش:ساۋاقداشلاربىزئەمدىئۆگەنگىمىزگەئاساسەن،تۆۋەندىكىمىساللارنىئىشلەپباقايلى.بىرسېلىندىرشەكىللىكياغاچماتېريالىنىڭئاساسىنىڭيۈزى2㎝75،ئۇزۇنلىقى㎝90كەلسە،ئۇنىڭھەجىمىقانچىلىككېلىدۇ؟بۇياغاچماتېريالنىڭئۇزۇنلىقىسېلىندىرنىڭئىگىزلىكىگەتەڭبولغانلىقتىن،V=75×90v=6750cm342\nتاپشۇرۇق؛دوسكالايىھىسى؛سېلىندىرنىڭھەجىمىپاراللپېپىدنىڭھەجىمىئاساسىنىڭيۈزىئېگىزلىكگەكۆپەيتكەنگەتەڭبولدىغانلىقتىن،سېلىندىرنىڭھەجىمىVنىھېساپلاشفورمىلىسىمۇنداق:V=shدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىق43\nدەرستېمىسى؛3-مەشىقئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىم،ئىقتىدارنىشانى؛سېلىندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسىنىڭكېلىپچىقىشىنىچۈشىنۋېلىشبىلەنبىرگە،سېلىندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسىدىنپايدىلنىپ،سېلىندىرنىڭھەجىمىنىتوغراھېساپلىيالايدىغانئىقتىدارنىيىتىلدۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:ئۇقۇغۇچىلارنىمەشىقئىشلەشكەتەشكىللەشئارقىلىقمەشىقتىكىئەملىمەسلە،مىساللارنىتەلەپبويىچەتوغراھەمتىزھېساپلىيالايدىغانقىلىشھېسىيات،پوزىتسىيە،قىممەتقارشى:ئەستايىدىلبۇلۇش،فورمىلالارنىئەستەساقلاشئاساسىدا،ماتېماتىكىنىتىرىشىپئۆگنىش.مۇھىمنوقتا:سېلىندىرنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلىسنىئەستەساقلاش.قىيىننوقتا:سېلىندىرنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلىسنىكەلتۈرۈپچىقىرالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىزغۇچ،سېلىندىرشەكىللىكجىسىم،سىركۇل،قىستۇرمارەسىم.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:چۈشەندۈرۈش،تەھلىلقىلىش،ئەمىلىمەشىقئىشلەش،خۇلاسىلەش.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئالدىنقىبىرسائەتتەسېلىندىرنىڭھەجىمنىتېپىشنىئۆگىنىپئۆتتۈق.بۇسائەتتەشۇنىڭغامۇناسىۋەتلىكبولغانئەمىلىمەشىقئىشلەپكۆرەيلى.يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:(1)تۆۋەندىكىجەدۋەلنىتولدۇرۇپبېقىڭلار،(ئۇقۇغۇچىلاردەپتىرىگەمۇستەققىلئىشلەپچىقىدۇ.ئۇقۇتقۇچىتەكشۈرۈپ،ئاخىردائۇمۇملاشتۇرۇپبېرىدۇ.)44\n(2)تۆۋەندىكىسېلىندىرلارنىڭھەجىمنىتېپىپباقايلى.(ئۇقۇتقۇچىشەكىلنىدوسكىغاسىزىدۇ،ئۇقۇغۇچىلاردەپتىرىگەئىشلەيدۇ.ئاخىردائاساىسنىڭيۈزى(㎡)sئېگىزلىكىh(m)سېلىندىرنىڭھەجىمىv7321m35.6422.4m3دوسكىدائۇمۇملاشتۇرىدۇ)(1)(2)(3)45\n3.سىلىندىرشەكىللىكبىرچىلەككە(رەسىمدىكىدىكىدەك)قانچىلىكسۇقاچىلاشقابولىدۇ؟جاۋابى:بۇچىلەككە7649.04كۋادراتسانتېمىتىرسۇقاچىلاشقابولىدۇ.∴يىشىش:بۇنىڭئۈچۈنسىلىندىرنىڭھەجىمىنىتېپىشقاتوغراكىلىدۇ.4.مەكتەپچوڭ-كىچىكلىكىئوخشاشبولغانسىلىندىرشەكىللىكئىككىگۈللۈكياسىغان.گۈللۈكنىڭئاساسىنىڭئىچكىدىئامېتىرى3مېتتىر،ئېگىزلىكى0.8مېتىر،ئەگەرئۇلارنىڭئىچىگەتىندۇرۇلغانتوپىنىڭئېگىزلىكى0.5مېتىربولسا،بۇئىككىگۈللۈككەجەمئىقانچەكۇبمېتىرتوپاتىندۇرۇشقاتوغراكىلىدۇ؟87cm56cm46\nيىشىش:جاۋابى:بۇئىككىگۈللۈككەجەمئى7.065كوبمېتىرتپاتىندۇرۇشقاتوغراكىلىدۇ.5.بىرسىلىندىرنىڭھەجىمى80كوبسانتىمېتىر،ئاساسىنىڭيۈزى16كۋادراتسانتېمىتىربولسا،ئۇنىڭئېگىزلىكقانچەسانتېمىتىر؟جاۋابى:سىلىندىرنىڭئېگىزلىك5سانتېمىتىركىلىدۇ47\n6.تۆۋەندىكىشەكىللەرنىڭسىرىتقىيۈزىبىلەنھەجىمىنىتېپىڭ.(رەسىمدىكىسانلارنىڭبىرلىكىسانتېمىتىر)126151020145(1)(3)(2)يىشىش:48\n7.سىلىندىرشەكىللىكبىرئاشلىقبادىڭىنىئىچىدىنئۆلچىگەندەئاساسىنىڭرادىئوسى1.5مېتىر،ئېگىزلىكى2مېتىركەلەەن.ئەگەربىركۇبمېتىركۆممەقوناقنىڭئېغىرلىقتەخمىنەن750كىلوگىرامكەلسە،بۇباداڭغاقانچەتونناكۆممەقوناققاچىلاشقابولىدۇ؟يىشىش:8.مەكتەپئوقۇتۇشرايۇنىبىلەنتەنتەربىيەمەيدانىنىڭئارسىغابىرتامسالماقچىبولۇپ،بۇنىڭغا35كۇبمېتىرتوپا-تاشئىشلەتمەكچىبولغان.كىيىنئايشەكىللىكبىرئىشىكئاچقان،بۇنىڭبىلەنئىشلىتىلدىغانتوپا-تاشنىڭمىقدارىئازايغان.ئۇنداقتا،ھازىرقانچەمېتىرتوپا-تاشئىشلەتكەن؟يىشىش:بۇئايشەكىللىكئىشىكنىڭقېلىنلىقى0.25مېتىر،دىئامېتىرى2مېتىر،2m0.25m49\n9.رازىيەنىڭئاپىسىئۆيىگەكەلگەنئىككىمىھمانغا800مىللىلىتىرمىۋەشىرنىسىنىسولدىكىرەسىمدىكىدەكئىستاكانغاقۇيسا،رازىيەبىلەنئىككىمىھماننىڭھەربىرىگەبىرئىستاكاندىنيىتەمدۇ؟6cm11cm1000مىللىلىتىر=1لىتر=1كۇبدىستىمېتىرجاۋابى:يەتمەيدۇ∴جاۋابى:ھازىر34.215كۇبمېتىرتوپا-تاشئىشلەتكەن50\n10.ئاساسىنىڭيۈزلىرىتەڭبولغانئىككىسىلىندىرنىڭبىرىنىڭئېگىزلىكى4.5دىستىمېتىر،ھەجىمى81كۇبدىستىمېتىر،يەنەبىرىنىڭئېەىزلىكى3دىستىمېتىربولسا،ئۇنىڭھەقىمىقانچىلىك؟بۇنىڭدائالدىبىلەنبىرىلگەنھەجىمگەئاساسەنبىرئاساسىنىڭيۈزىنىتېپىشقاتوغراكىلىدۇ.ئىككىنجىقەدەمدەتېپىپچىققانسىلىندىرئاساسىنىڭيۈزىگەئاساسەنيەنەبىرسىلىندىرنىڭھەجىمىنىتاپىمىز.(دىمەكئىككىنچىسېلىندىرنىڭھەجىمى54dm3كېلىدۇ)ساۋاقداشلاربىزيۇقۇرىدائىشلىگەنمەسىللەرگەئاساسەن،تۆۋەندىكىمەسىللەرنىبىرلىكتەئىشلەپچىقايلى.تۆۋەندەبىرتالپولاتتۇربابىرىلگەن،ئۇنىڭغائىشلىتىلگەنپولاتماتىريالىنىڭھەجىمىنىتېپىڭ.(سانلارنىڭبىرلىكى:سانتىمېتىر)مۇستەھكەملەشباسقۇچى:8081051\nتاپشۇرۇقدوسكالايھەسى:3-مەشىق41523دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلىغۇچىئىمزاسى52\nدەرستېمىسى:كۇنۇسۋەكۇنۇسنىڭھەجىمىئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى؛كۇنۇسنىڭھەرقاسيىقىسىملىرنىڭناملىرىنىۋەكۇنۇسنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلاسىنىئىگەللىتىش.كۇنۇسبىلەنسېلىندىرنىڭھەجىملىرنىڭمۇناسىۋتىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانئىقتىدارنىيىتىلدۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىئېيىتپبېرەلەيدىغان،كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلىيالايدىغان،مەشىقتىكىمەسلە،مىساللارنىتەلەپبويىچەئىشلىيەلەيدىغانقىلىش.ھېسىيات،پوزىتىيسەقىممەتقارشى:ماتمىماتىكىلىقئۇقۇملارنىتوغرائىگەللەپ،تىرىشىپئۆگىنىشتوغرىسداتەربىيگەئىگەقىلىش.مۇھىمنوقتا:كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىكەلتۈرۈپچىقىرىشجەريانىنىبىلۋېلىش.قىيىننوقتا:كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىبىلەنسېلىندىرنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:كۇنۇسشەكىللىكجىسىمنىڭمودىلىۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەر.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:كۈزىتىش،چۈشەندۈرۈش،تەھللقىلش،مەشىقئىشلەش،خۇلاسىلەش.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئالدىنقىسائەتلىكدەرسمىزدەسېلىندىرنىڭسىرتقىيۈزىۋەھەجىنىھېساپلاشئۇسۇللىرنىئۆگىنىپئۆتكەنئىدۇق.ئۇنداقبولسا،قايسڭلارسېلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىۋەھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىئېيتىپبېرەلەيسىلەر؟بىزبۇسائەتتەكۇنۇسبىلەنتۇنۇشۇپئۆتىمىز.53\nيېڭىبىلىمئىگەللەش.يۇقۇرقىجىسىملارنىڭكۈرىنىشىكۇنۇسسىمانجىسىمشەكلىدەبولغاچقا،قىسقىچەكۇنۇسدىيىلىدۇ.كۇنۇسنىڭئاساسىبىرچەمبەر،يانسىرتىبىرئەگەرسىرىتتىنئىبارەت.كۇنۇسنىڭچۇققىسىدىنئاساسىنىڭمەركىزىگىچەبولغانئارلىقكۇنۇسنىڭئېگىزلىكىhتىنئىبارەت.بىزتەجىربەئىشلەشئارقىلىق،كۇنۇسنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلاسىنىكەلتۈرۈپچىقىرالايمىز.قاتتىققەغەزدىنبىركۇنۇسنىياساپ،ئاندىنئاساسىبىلەنئېگىزلىكىمۇشۇكۇنۇسنىڭكىگەتەڭبولغانبىرسېلىندىرنىياسايمىز.بوشكۇنۇسنىڭئېچىگەتوشقۇزۇپقۇمقاچىلاپ،ئاندىنئۇنىبوشسېلىندىردەلتوشىدىغانلىقىغاقارايمىز.تەجىربىدىنشۇنىكۈرەلەيمىزكى،كۇنۇسنىڭھەجىمىئاساسىبىلەنئېگىزلىكىمۇشۇكۇنۇسنىڭكىگەتەڭبولغانسېلىندىرھەجىمنىڭئۈچتىنبىرىگەتەڭ54\nئېەىزلىكىhئاساسىrكونۇسنىڭئاساسىچەمبەرشەكىلدەبولۇپ،يانسىرتىبىرئەگرىسىرىتتىنئىبارەتكونۇسنىڭچوققىسىدىنئاساسىنىڭمەركىزىگىچەبولغانئارىلىقكونۇسنىڭئېگىزلىكىدەپئاتىلىدۇ.1.مىسال:كونۇسشەكىللىكبىرنەرسىنىئېلىپ،ئۇنىڭقانداقئالاھىدىلىكىبارلىقىنىكۈزتىپباقايلى.تكۋەندەكۆرسىتىلگەندەك،تىكبۇلۇڭلۇقئۈچبۇلۇڭشەكىلدىكىبىرپارچەقاتتىقتاياققاچاپلاپتىزئايلاندۇرۇپ،موشۇنداقئايلاندۇرغانداقانداقشەكىلھاسىلبولىدىغانلىقىغاقاراپباقايلى.كىتاپتىكىرەسىمدىكىدەكئايلاندۇرغانداھاسىلبولدىغىنىبىركونۇستىنئىبارەت55\nكونۇسنىڭھەجىمى:2-مىسال:تىكلىگۈچتېشىنىڭھەجىمىنىبىلىشتەقاننداقئۇسۇلقوللىنىشكىرەك؟ئۇنىسۇقاچىلانغانمىنزۇركائىچىگەسېلىپ،سۇيۈزىنىڭقانچىلىكئۆرلىگەنلىكىگەئاساسەنبىلىشكىمۇبولىدۇسىلىندىرنىڭئاساسىچەمبەرشەكىلدە،كونۇسنىڭئاساسىمۇچەبەرشەكىلدە.بىزبۇبىرنەچچەخىلشەكىلنىڭھەجىمىنىھىسابلاشنىئۈگىنىپئۆتتۇق.ئەمدىبىزتۆۋەندەتەجىربەئىشلەشئارقىلىقكونۇسبىلەنسىلىندىرنىڭھەجىملىرىئارسدىكىمۇناسىۋەتئۈستىدەتوختۇلۇپئۆتەيلى.(1)گۇرۇپپىلارغابۆلۈنۈپ،ئاساسلىرىۋەئېگىزلىكلىرىتەڭبولغانسىلىندىرشەكىللىكۋەكونۇسشەكىللىكقاچىلارنىتەييارلايمىز.(ئۈچقېتىمتولۇقچىقىدۇ.سىلىندىرئىچىگەسۇتوشقۇزۇپ،ئاندىنكونۇسنىڭئىچىگەقۇيساق.(2)سۇقۇيۇشياكىقۇمقاچىلاشئارقىلىقسىناپكۆرىمىز.56\n(3)تەجىربەئىشلەشئارقىلىق،ئاساسلىرىۋەئېگىزلىكلىرىتەڭبولغانكونۇسبىلەنسىلىندىرنىڭھەجىملىرىنىڭقانداقمۇناسىۋىتىبارلىقىنىبايقىدىڭىز؟ئۇلارنىڭمۇناسىۋىتىنىھەرىپبىلەنئىپادىلەپباقايلى.كونۇسسىلىندىر3.مىسال:قۇرۇلۇشمەيدانىدىكىقۇمكونۇسشەكىلدەدۆۋلەنگەن،بۇبىردۆۋەقۇمتەخمىنەنقانچەكۇبمېتىركىلىدۇ؟(نەتىجەئىككىخانىلىقئونلۇقكەسىرگىچەئېلىنىدۇ)(1)قۇمدۆۋىسىنىڭئاساسىنىڭيۈزى(2)قۇمدۆۋىسىنىڭھەجىمى4m2m57\nتاپشۇرۇقدوسكالايھەسىمۇستەھكەملەشمەشىقىدەرستېمىسى1-مىسال3-مىسال2-مىسالدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلىغۇچنىڭپىكىرى58\nدەرستېمىسى:4-مەشىقئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى؛كۇنۇسنىڭھەرقاسيىقىسىملىرنىڭناملىرىنىۋەكۇنۇسنىڭھەجىمىنىھېساپلاشفورمىلاسىنىئىگەللىتىش.كۇنۇسبىلەنسېلىندىرنىڭھەجىملىرنىڭمۇناسىۋتىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانئىقتىدارنىيىتىلدۈرۈش.ھېسىيات،پوزىتىيسەقىممەتقارشى:ماتمىماتىكىلىقئۇقۇملارنىتوغرائىگەللەپ،تىرىشىپئۆگىنىشتوغرىسداتەربىيگەئىگەقىلىش.مۇھىمنوقتا:كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىكەلتۈرۈپچىقىرىشجەريانىنىبىلۋېلىشھەمدەئەمەلىمىساللارنىبىرتەرەپقىلىش.قىيىننوقتا:كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىبىلەنسېلىندىرنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:كۇنۇسشەكىللىكجىسىمنىڭمودىلىۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەر.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:كۈزىتىش،چۈشەندۈرۈش،تەھللقىلش،مەشىقئىشلەش،خۇلاسىلەش.ئۇقۇتۇشجەريانى:جەريانۋەئۇسۇل:كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىئېيىتپبېرەلەيدىغان،كۇنۇسنىڭھەجىمنىھېساپلىيالايدىغان،مەشىقتىكىمەسلە،مىساللارنىتەلەپبويىچەئىشلىيەلەيدىغانقىلىش.يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئالدىنقىسائەتلىكدەرسمىزدەسېلىندىرنىڭسىرتقىيۈزىۋەھەجىنىھېساپلاشئۇسۇللىرنىئۆگىنىپئۆتكەنئىدۇق.ئۇنداقبولسا،قايسڭلارسېلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىۋەھەجىمنىھېساپلاشفورمىلاسىنىئېيتىپبېرەلەيسىلەر؟59\n1.تۆۋەندىكىجىسىملارقايسىشەكىللەردىنتەشكىلتاپقان؟2.تۆۋەندىكىشەكىللەرنىسىزىقنىئوققىلىپئايلاندۇرغاندىنكىيىنقانداقشەكىلھاسىلبولىىدۇ؟تۇتاشتۇرۇپبېقىڭ.3.كونۇسشەكىللىكبىرزاپچاسنىڭئاساسىنىڭيۈزى19كوبسانتىمېتىر،ئېگىزلىكى12سانتىمېتىربولسا،بۇزاپچاسنىڭھەجىمىقانچىلىككىلىدۇ؟جاۋابى:بۇكونۇسنىڭھەجىمىكىلىدۇ.جاۋابى:سىلىندىرۋەكونۇسجاۋابى:پاراللىلپىپىدۋەسىلىندىر60\n4.(1)بىرسىلىندىرنىڭھەجىمى75.36كوبمېتىربولسا،ئاساسىۋەئېگىزلىكىئونىڭكىگەتەڭبولغانكونۇسنىڭھەجىمىكوبمېتىر(25.12)(2)بىركونۇسنىڭھەجىمى141.3كوبسانتىمېتىربولسا،ئاساسىۋەئېگىزلىكىئۇنىڭكىگەتەڭبولغانسىلىندىرنىڭھەجىمىكوبسانتىمېتىر(423.9)شەكىللەرنىڭئاتىلىشىبىرىلگەنشەرىتلەريانسىرتىسىرىتقىيۈزىھەجىمىسىلىندىرئاساسىنىڭرادئوسى6مېتىر،ئېگىزلىكى7مېتىركونۇسئاساسىنىڭيۈزى7.8كۋادراتسانتىمېتىر،ئېگىزلىكى1.8سانتىمېتىرــــــــــــكونۇسئاساسىنىڭدىئامېتىرى6دىستىمېتىر،ئېگىزلىكى6دىستىمېتىرـــــــــــ5.كونۇسشەكىللىكبىرجىسىمنىتېپىپ،ئامالقىلىپئۇنىڭھەجىمىنىھىساپلىيالامسىز؟ئۆلچەشۋەھېساپلاشئۇسۇلىڭىزنىئېيتىپبىرىڭ.6.7.تۆۋەندىكىلەرنىڭتوغرا-خاتالىقىغاھۆكۈمقىلىڭ.(1)كونۇسنىڭھەجىمىسىلىندىرھەجىمىنىڭ3/1ىگەتەڭ()(2)سىلىندىرنىڭھەجىمىئاساسىۋەئېگىزلىكىئۇنىڭكىگەتەڭبولغانكونۇسنىڭھەجىمىدىنچوڭ.()(3)كونۇسنىڭئېگىزلىكىسىلىندىرئېەىزلىكىنىڭ3ھەسسىگەتەڭبولسا،ئۇلارنىڭھەجىملىرىچوقۇمتەڭبولىدۇ.()61\n8.كونۇسشەكىللىكبىردۆۋەكۆمۈرنىڭئاساسىنىڭرادئوسى1.5مېتىر،ئېگىزلىكى1.1مېتىربولسا،بۇبىردۆۋەكۆمۈرنىڭھەجىمىقانچىلىككىلىدۇ؟ئەگەربىركوبمېتىركۆمۈرنىڭئېغىرلىقىتەخمىنەن1.4تونناكەلسە،بۇبىردۆۋەكۆمۈرتەخمىنەنقانچەتونناكىلىدۇ؟(نەتىجىنىپۈتۈنتوننابويچەئېلىڭ.جاۋابى:بۇبىردۆۋەكۆمۈرنىڭئېغىرلىقىتەخمىنەن4تونناكىلىدۇ.مۇستەھكەملەشمەشىقى:تاپشۇرۇق:دوسكالايھەسىدەرستىنكىيىنكىيەكۈن:تەستىقلىغۇچىپىكىرى62\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكرارئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى:ئۆگىنىپئۆتكەنمەزمۇنلاردىكىسىلىندىر،كۇنۇسلارنىڭئالاھىدىلىكىنىبىلدۈرۈش.كۇنۇسنىڭھەجىمنى،سىلىندىرنىڭيۈزىنىھېساپلاشئۇسۇلىنىۋەفورمىلاسىنىئېيتىپبېرەلەيدىغانمەسىللەرنىڭبېرىلگەنشەرتىگەئاساسەن،سۇرالغانسۇئاللارغاتوغراجاۋاپبېرەلەيدىغانئىقتىدارنىيىتىلدۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:كۇپ،سىلىندىر،كونۇسۋەپاراللېپىپىدلارنىڭھەجىملىرىنىھېساپلاشقائىدىلىرىنىئەسلىتىشھەمفورمىلاسىنىيېزىپكۆرسىتىپبېرەلەيدىغانۋەبېرىلگەممەسىللەرنىتوغراھېساپلاپچىقالايدىغانقىلىشھېسىيات،پوزىتىسىيەقىممەتقارشى:ماتېماتىكىنىتىرىشىپئۆگىنىشئىديسىنىتۇرغۇزۇش.مۇھىمنوقتا:مەسىللەرنىڭبېرىلگەنشەرتىگەئاساسەن،سورالغانسۇئاللارغاتوغراجاۋاپبېرەلەيدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:بېرىلگەنبوشئورۇنلارنىئەستايىدىلتولدۇرۇش،بېرىلگەنمەسلىنىئەستايىدىلتەلەپبويىچەئىشلەش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سېلىندىر،كۇنۇس،پاراللپېپىد،كۇپ،سىزغۇچ.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛چۈشەندۈرۈش،ئەسلتىش،مەشىقئىشلەش،خۇلاسىلەش.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزبۇسائەتتەئالدىنقىسائەتتەئۆگىنىپئۆتكەنمەزمۇنلارنىمۇستەھكەملەيمىز.ئۇنداقتابىز«رەتلەشۋەتەكرار»نىئىشلەپكۆرەيلى.63\nيېڭىبىلىمئىگەللىتىش:ئۇقۇغۇچىلارتەلەپبويىچەتەكرارنىڭبىرىنچىسىنىكىتاپقاتولدۇرۇپچىقىدۇ.ئاندىنئۇقۇتقۇچىئۇمۇملاشتۇرۇپبېرىدۇ.ئاتىلىشىرادىئوسىدىئامىتىرىئېگىزلىكىسىرىتقىيۈزىھەجىمىسىلىندىر5دېتسىمىتىر10دېتسىمىتىر4دېتسىمىتىرdm2282.6314cm31مېتىر2مېتىر0.7مېتىر10.676㎡2.1798m320سانتىمىتىر40سانتىمېتىر5سانتىمېتىر3140c㎡12560cm3كۇنۇس2دېتسىمتىر4دىستىمېتىر2.4دىستىمېىتىر___10.048dm30.5مىتىر1مېتىر4.5مېتىر_____1.1775m32.ئويلاپبېقىڭ:سىلىندىرنىڭيانسىرتىۋەسىرىتقىيۈزىنىقانداقھىسابلىنىدۇ؟تۆۋەندىكىجەدۋەلنىتولدۇرۇڭ.3.دىلمۇراتنىڭئاپىسىئۇنىڭچايقاچىسىغارەخىتتىنبىرقاپتىكىپبەرگەنبولسابۇقاپنىتىكىشكەكەمدىگەندەقانچىلىكرەخىتئىشلەتكەن؟بۇچايقاچىسىغاتەخمىنەنقانچەلىتىرسۇسىغىدۇ.(چايقاچىسىنىڭقېلىنلىغىھىسابقائېلىنمايدۇ)؟20cm10cmجاۋابى:بۇقاپنىتىكىشكەكەمدىگەندە785كۋادراتسانتىمېتىررەخىتكىتىدۇ.بۇچايقاچىسىغا157لىتىرسۇسىغىدۇ.64\nمۇستەھكەملەشۋەخۇلاسىلەش:ساۋاقداشلاربىزيۇقۇرىدابوشئورۇننىتولدۇرۇشئارقىلىق،نۇرغۇنلىغانمەزمۇنلارنىئۆگىنۋالدۇق.تۆۋەندىكىبوشئوروننىتولدۇرۇپبېقىڭلار.سېلىندىرنىڭئۈستۈنكىۋەئاستىنقىئىككىئاساسى(چەمبەر)دىنئىبارەتھەمدەئۇلارنىڭيۈزلىرى(تەڭ).سېلىندىرنىڭيانسىرتىنىڭيايمىسى(تىكتۆتبۇلۇڭ)دىنئىبارەتبۇلۇپ،ئۇنڭئۇزۇنلىقىسېلىندىرئاساسىنىڭ(ئايلانمىسىغا)،كەڭلىكىسېلىندىرنىڭ(ئىگىزلىكىگە)باراۋەربولىدۇ.كۇنۇسنىڭئاساسىبىرچەمبەردىنئىبارەت.تاپشۇرۇقدوسكالايھىسى؛دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى65\nدەرستېمىسى؛5-مەشىقئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى؛سېلىندىرۋەكۇنۇسلارنىڭئالاھىدىلىكىنىئىگەللىتىش،كۇنۇسنىڭھەجىمنى،سېلىندىرنىڭسىرىتقىيۈزىۋەھەجىمىنىھېساپلاشئۇسۇلىنىئېيتىپبېرەلەيدىغانئىقتىدارنىيىتىلدۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىسالۋەمەسىللەرنىتوغرائىشلىيەلەيدىغانقىلىشھېسىيات،پوزىتىسىيە،قىممەتقارشى:كۇپ،پاراللپېپىدلارنىڭھەجىملىرنىھېساپلاشقائىدىسىنىئەسلىتىپ،بېرىلگەنمەسىللەرنىتەلەپبويىچەتوغراھېساپلاپچىقىش.مۇھىمنوقتا:مەسىلەرنىڭبېرىلگەنشەرتىگەئاساسەن،سورالغانسۇئاللارغاتوغراجاۋاپبېرىش.قىيىننوقتا:مەشىقتىكىمەسىللەرنىتەلەپبويىچەئەستايىدىليېشىش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سېلىندىر،كۇنۇسنىڭمودىلى،سىزغۇچ،پاراللپېپىدمودىللىرى.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئەمىلىمەشىقئىشلەش،چۈشەندۈرۈش،خۇلاسىلەش.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلارسىلەرئالدىنقىسائەتتەكۇنۇس،سېلىندىرلارنڭھەجىمنىتېپىشنىئۆگىنىپئۆتكەنئىدۇق.ئەمدىبىزشۇنىڭغامۇناسىۋەتلىكبولغانمەسىللەرنىيېشىپچىقايلى.يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:1.قاڭالتىردىنسېلىندىرشەكىللىك20دانەھاۋائالماشتۇرۇشتۇربىسىياسالماقچى.ئۇنىڭھەربىرىنىڭئۇزۇنلىقى80سانتىمىتىر.ئاساسىدىكىچەمبەرنىڭئايلانمائۇزۇنلىقى34سانتىمىتىربولسا،كەمدىگەندە،قانچەكۇۋادىراتمىتىرقاڭالتىركېتىدۇ.ئالدىبىلەنئۇقۇغۇچىلارمەشىقدەپتىرىگەئىشلەپچىقىدۇ.ئاندىنئۇقۇتقۇچىلاردوسكىدائۇمۇملاشتۇرۇپبېرىدۇ)66\nيېشىش5.مەشىق1.تۆۋەندەئوخشاشبىرسىلىندىرنىڭيېيىلمىلىرىبىرىلگەن،ھەربىرشەكىلنىڭقانداقيېيىلغانلىقىنىئېيتىپبىرىڭھەمھەربىريانسىرتىنىڭئېگىزلىكىنىسىزىڭ.2.ساۋاقداشلاررەڭلىكقەغەزدىنسىلىندىرشەكىللىك20دانەلامپۇچكاقالپىقىياسىغان،ھەربىرلامپۇچكاقالپىقىنىڭئېگىزلىكى35سانتىمېىتىر،ئاساسىنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقى47.1سانتىمېتىربولسا،ئۇنىياساشئۈچۈنكەمدىگەندەقانچىلىكرەڭلىكقەغەزكەتكەن؟35cmيىشىش:بۇلامپۇچكاقالپىقىنىڭئۈستۈنكىئاساسىۋەيانسىرتىنىتاپىمىز،جاۋابى:بۇنىياساشئۈچۈنكەمدىگەندە1825.125كۋادراتسانتىمېتىررەڭلىكقەغەزكىتىدۇ.3.تۆۋەندىكىشەكىللەرنىڭھەجىمىنىھىسابلاڭ.4dm3dm8.5dm8cm5cm8cm15cm(1)(2)(3)67\n(2)سىلىنرنىڭھەجىمى(1)پاراللىلپىپىدنىڭھەجىمى(3)كونۇسنىڭھەجىمى4.بىرپارچەكۆنەكسىمانكۆمۈرياساشئۈچۈنتەخمىنەنقانچەكۇپدېستىمېتىركۆمۈركىتىدۇ(نەتىجىنىپۈتۈنسانبويچەئېلىڭ)؟9cm12cmجاۋابى:بۇنىڭغاتەخمىنەن1كۇپدېستىمېتىركۆمۈركىتىدۇ.68\n5.كونۇسشەكىللىكبىرقۇمدۆۋىسىنىڭئاساسىنىڭيۈزى28.26كۋادراتمېتىر،ئېگىزلىكى2.5مېتىر.بۇبىردۆۋەقۇم10مېتىركەڭلىكتىكىتاشيولغا2سانتىمېتىرقېلىنلىقتايېيىتىلسا،قانچەمېتىريولغايېيىتىشقابولىدۇ؟قۇمدۆۋىسىنىڭھەجىمى6.كۇپشەكىللىكبىرپارچەياغاچماتىريالىنىڭقىرئۇزۇنلۇقى4دېستىمېتىربولۇپ،ئۇنىڭدىنئەڭچوڭبىرسىلىنىدىر(رەسىمدىكىدەك)ياسالغانبولسا،بۇسىلىنىدىرنىڭھەجىمىقانچىلىككىلىدۇ؟جاۋابى:بۇسىلىندىرنىڭھەجىمى50.24كۇپدېستىمېتىركىلىدۇ.مۇستەھكەملەشمەشىقىساۋاقداشلاربىزئەمدىئۆگەنگىمىزگەئاساسەن،تۆۋەندىكىمىساللارنىئىشلەپباقايلى.بىرسېلىندىرشەكىللىكياغاچماتېريالىنىڭئاساسىنىڭيۈزى75كۋادراتسانتىمېتىر،ئۇزۇنلىقى㎝90كەلسە،ئۇنىڭھەجىمىقانچىلىككېلىدۇ؟بۇياغاچماتېريالنىڭئۇزۇنلىقىسېلىندىرنىڭئىگىزلىكىگەتەڭبولغانلىقتىن،جاۋابى:353.25مېتىريولغايېيتىشقابولىدۇ.69\nتاپشۇرۇقدوسكالاھيەسىدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى70\nدەرستېمىسى:تاناسىپتاناسىپنىڭمەنىسىۋەئاساسىيخۇسۇسىيتىئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى:تاناسىپنىڭمەنىىسنىئېيتىپبېرەلەيدىغان،ھەمدەئۇلارئوتتۇرسدىكىمۇناسىۋەتنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبۇلۇش.ھېسىياتپوزىتىسىيەۋەقىممەتقارشى:ئەملىمساللارنىئىشلەشئۈچۈن،مىڭەئىشلىتىشكەماھىربۇلۇشئەستايىدىلبۇلۇشتوغرىسىداتەربىيەسىڭدۈرۈش.مۇھىمنوقتا:ئۇقۇغۇچىلارتاناسىپنىڭمەنىسىگەئاساسەن،ھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:ئۆز-ئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنتاناسىپلىقمۇناسىۋەتئىكەنلىكىگەھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆز-ئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،تۈزىتىش،خۇلاسىلەشقاتارلىقئۇسۇللارقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىساللارۋەكىتابتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشقۇرالىقىلىندۇ.ئۇقۇتۇشجەريانى:ئەمىلىمىسالئىشلىتىشئارقىلىقئۆز-ئاراباغىلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپياكىتەتۈرتاناسىپتۈزىيدىغانياكىتۈزمەيدىغانلىقىغاھۈكۈمقىلالايدىغانقىلىشيېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلارقايسىڭلارماڭاتاناسىپنىڭمەنىسىنىئېيتىپبېرەلەيسىلەر؟قېنىقايسىساۋاقداشتوغرا-خاتالىقىغاھۈكۈمقىلىپبېرەلەيدۇ؟(ئالدىنقىسائەتلىكدەرسنىئەسلىتىشئارقىلىق،يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلىدۇ،ھەمدەدەرستېمىسىدوسكىغايېزىلىپ،بۇنىڭدائالدىبىلەنئۇقۇغۇچىلارقولسېلىپئىشلەيدۇ.ئاندىنئۇقۇتقۇچىخۇلاسىلەشئېلىپبارىدۇ.)71\nتاناسىپنىڭمەنىسىتۆۋەندىكىدۆلەتبايراقلىرىنىڭئۇزۇنلۇقىۋەكەڭلىكىقانچىلىكئىكەنلىكىنىبىلەمسىز؟مەركەزدىكىدۆلەتبايرىقىنىڭئۇزۇنلۇقى5مېتىر،كەڭلىكى3/10مېتىر.تەنتەربىيەمەيدانىدىكىدۆلەتبايرىقىنىڭئۇزۇنلۇقى2.4مېتىر،1.6مېتىر.شىرەئۈستىدىكىدۆلەتبايرىقىنىڭئۇزۇنلۇقى15سانتىمېتىر،كەڭلىكى10سانتىمېتىر.مەكتەپسىنىپئىچىدىكىدۆلەتبايرىقىنىڭئۇزۇنلۇقى60سانتىمېتىر،كەڭلىكى40سانتىمېتىر،تەنتەربىيەمەيدانىدىكىدۆلەتبايرىقى:سىنىپتىكىدۆلەتبايرىقى:شۇنىڭئۈچۈن،60:40=2.4:1.6،بۇنىقىلىپيېزىشقىمۇبولىدۇ.مۇشۇنىڭغائوخشاش،ئىككىنىسبەتنىڭتەڭلىكىنىئىپادىلەيدىغانئىپادەتاناسىپدەپئاتىلىدۇ.ئىشلەپبېقىڭ:1.تۆۋەندەبىرىلگەنقايسىگۇرۇپپىدىكىئىككىنىسبەتتاناسىپتۈزىدۇ؟تۈزۈلدىغانتاناسىپنىيېزىڭ.(1)ۋە(4)لەرتاناسىپتۈزىدۇ.(2)ۋە(3)لەرتاناسىپتۈزمەيدۇ.72\nرەسىمدىكىتۆتسانلىقمەلۇماتتىنپايدىلنىپقانچەتاناسىپتۈزۈشكەبولىدۇ؟3cm1.5cm4cm2cmمۇستەھكەملەشمەشىقى.تۆۋەندەبېرىلگەنھەربىرمىسالدىكىئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپتۈزىيدىغان-تۈزمەيدىغانلىقىغاھۈكۈمقىلىڭھەمدەسەۋەبىنىچۈشەندۈرۈڭ.(1)ئالمىنىڭيەككەباھاسىتۇراقلىقبولغاندا،سېتۋېلىنغانئالمىنىڭسانلىقمىقدارىبىلەنئۇمۇمىسوممىسىئوڭتاناسىپتۈزەيدۇ.(2)پاراخوتنىڭمېڭىشسۈرئىتىتۇراقلىقبولغاندا،ماڭغانمۇساپىسىبىلەنۋاقىتئوڭتاناسىپتۈزەيدۇ.(3)ھەربىرسائەتتەتۇقۇلغانرەخىتنىڭمىتىرسانىتۇراقلىقبولغاندا،تۇقۇلغانرەخىتنىڭئۇمۇمىسانىبىلەنۋاقىتتەتۈرتاناسىپتۈزەيدۇ.تاپشۇرۇقدوسكالاھيەسىدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى73\nتاناسىپنىڭمەنىسىۋەئاساسىيخۇسۇسىيتىئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى:تاناسىپنىڭمەنىىسنىئېيتىپبېرەلەيدىغان،ھەمدەئۇلارئوتتۇرسدىكىمۇناسىۋەتنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبۇلۇش.ھېسىياتپوزىتىسىيەۋەقىممەتقارشى:ئەملىمساللارنىئىشلەشئۈچۈن،مىڭەئىشلىتىشكەماھىربۇلۇشئەستايىدىلبۇلۇشتوغرىسىداتەربىيەسىڭدۈرۈش.مۇھىمنوقتا:ئۇقۇغۇچىلارتاناسىپنىڭمەنىسىگەئاساسەن،ھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:ئۆز-ئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنتاناسىپلىقمۇناسىۋەتئىكەنلىكىگەھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆز-ئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،تۈزىتىش،خۇلاسىلەشقاتارلىقئۇسۇللارقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىساللارۋەكىتابتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشقۇرالىقىلىندۇ.ئۇقۇتۇشجەريانى:ئەمىلىمىسالئىشلىتىشئارقىلىقئۆز-ئاراباغىلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپياكىتەتۈرتاناسىپتۈزىيدىغانياكىتۈزمەيدىغانلىقىغاھۈكۈمقىلالايدىغانقىلىشيېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلارقايسىڭلارماڭاتاناسىپنىڭمەنىسىنىئېيتىپبېرەلەيسىلەر؟قېنىقايسىساۋاقداشتوغرا-خاتالىقىغاھۈكۈمقىلىپبېرەلەيدۇ؟(ئالدىنقىسائەتلىكدەرسنىئەسلىتىشئارقىلىق،يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلىدۇ،ھەمدەدەرستېمىسىدوسكىغايېزىلىپ،بۇنىڭدائالدىبىلەنئۇقۇغۇچىلارقولسېلىپئىشلەيدۇ.ئاندىنئۇقۇتقۇچىخۇلاسىلەشئېلىپبارىدۇ.)74\nتاناسىپنىڭئاساسىخۇسۇسىيىتىتاناسىپتۈزىدىغانتۆتسانتاناسىپىنىڭئەزالىلرىدېيىلىدۇ.ئىككىچەتتىكىئىككىئەزاتاناسىپنىڭتاشقىئەزالىرى،ئوتتۇردىكىئىككىئەزاتاناسىپنىڭئىچكىئەزالىرىدېيىلىدۇ.مەسىلەن:ئچكىئەزاتاشقىئەزائىككىتاشقىئەزانىڭكۆپەيتىمىسى:ئىككىئىچكىئەزانىڭكۆپەيتىمىسى:ئەگەرتاناسىپنىئاددىكەسىركۆرنىشىدەيېزىپتەڭلىكبەلگىسىنىڭئىككىتەرپىدىكىسۈرەتبىلەنمەخرەجنىئايرىم–ئايرىمقايچىلاشتۇرۇپكۆپەيتىسەككىلىپچىققانكۆپەيتمىلەرقانداقمۇناسىۋەتتەبۇلىدۇ؟تاناسىپتا،ئىككىتاشقىئەزانىڭكۆپەيتىمىسىئىككىئىچكىئەزانىڭكۆپەيتىمىسگەتەڭبۇلىدۇ.بۇتاناسىپنىڭئاساسىخۇسۇسىيتىدەپئاتىلىدۇ.75\nئىشىلەپبېقىڭتاناسىپنىڭئاساسىخۇسۇسىيىتىدنپايدىلنىپ،تۆۋەندەبېرىلگەنقايسىگۇرپپىدىكىئىككىنىسبەتتاناسىپتۈزىدىغانلىقىغاھۆكۈمقىلىڭ.بىلەنبىلەنبىلەنبىلەنتاناسىپنىيېشىشتاناسىپنىڭئاساسىخۇسۇسىيىتىگەئاساسەن،ئەگەرتاناسىپنىڭخالىغانئۈچئەزاسىبېرىلسە،بۇتاناسىپنىڭقالغانبىرنامەلۇمئەزاسىنىتاپقىلىبۇلىدۇ.تاناسىپنىڭنامەلۇمئەزاسىنىتېپىشتاناسىپنىيېششدەپئاتىلىدۇ.2.فىرانسىيىنىڭپارىژشەھىرىدىكىئېففېلتۆمۈرمۇنارىنىڭئېگىزلىكى،بېيجىڭدىكى‹‹دۇنياباغچىسى››دائېففېلتۆمۈرمۇنارىنىڭبىرمودېلىبار،ئۇنىڭئېگىزلىكىبىلەنئەسلىدىكىمۇنارنىڭئېگىزلىكىنىڭنسبىتىبولسابۇمودېلنىڭئېگىزلىكىقانچەمېتىر؟يېشش:بۇمودېلنىڭئېگىزلىكنىمېتىردەپپەرەزقىلىمىزجاۋابى:بۇمودېلنىڭئېگىزلىكى32مېتىر76\n3.تاناسىپنىيېشەيلى.يېشش:ئىشلەپبېقىڭتۆۋەندىكىتاناسىپلارنىيېشڭ.6-مەشىقيېشى/ياش1214ساندۇقسانى/دانە28ئېگىزلىكى/m1.41.6ماسىسى/kg30120ۋاقىت/سائەت23كىيىمسانى/قۇر520مۇساپە/km3040ئۇمۇمىباھاسى/يۈەن1002002.قايسىگۇرۇپپىدىكىتۆتسانتاناسىپتۈزىدۇ؟تۈزلىدىغانتاناسىپنىيېزىڭ.1.تۆۋەندەبېرىلگەنھەربىرجەدۋەلدىكىماسئىككىمىقدارتاناسىپتۈزەمدۇ؟ئەگەرتۈزىسە،تۈزۇلىدىغانتاناسىپنىيېزىڭ.ۋەۋەۋەۋە77\n3.نىسبەتقىممتى5بولغانئىككىنىسبەتنىيېزىڭھەمتاناسىپتۈزۈڭ..4بۇيىل2-ئايداشەھىرىمىزدەھاۋائۇچۇقۋەتۇتۇقبولغانكۇنسانلىرنىڭنىسبىتى4:3.بۇلتۇرشەھىرىمزدەھاۋا12كۈنئۇچۇق16كۈنتۇتۇقبولغان.(1)بۇلتۇرۋەبۇيىل2-ئايداھاۋائۇچۇقۋەھاۋاتۇتۇقبولغانكۈنلىرنىڭنىسبىتىتاناسىپتۈزەمدۇ؟(2)ئەگەرتاناسىپتۈزسە،تاناسىپنىڭئىچكىئەزالىرىبىلەنتاشقىئەزالىرنىكۆرسىتىڭ.(1)جاۋاپ:تاناسىپتۈزىدۇ.(2)ئىچكىئەزاتاشقىئەزا78\n5.تاناسىپنىڭئاساسىخۇسۇسىيىتدىنپايدىلنىپتۆۋەندەبېرىلگەنقايسىگۇرۇپپىدىكىئىككىنىسەتنىڭتاناسىپتۈزىدىغانلىقغاھۆكۈمقىلىڭ.بىلەنبىلەنبىلەنبىلەنبىلەنبىلەنتاناسىپبولمايىدىغنى:بىلەنبىلەنچۈنكى،تاناسىپنىڭىۇسۇيىتىگەئاساسەن.تاناسىپبۇلىدىغنى:⒍يۈرىكم45سېكۇنتتا54قېتىمسوقتى.ئۇنداقتا1مىنۇتتا72قېتىمسۇقىدىكەندىلنۇردىلنۇرنىڭدېگىنىتوغرىمۇ؟يېشش:ئۇنداقتا1مىنۇتتاقېتىمسۇقىدۇدەپپەرەزقىلايلى.ئەمدىتاناسىپتۈزەيلىقېتىمجاۋابى:دىلنۇرنىڭجاۋابىتوغرا.79\n7.تۆۋەندىكىتاناسىپلارنىڭيېشىڭ.8.ئاپتۇموبىلزاۋۇتىبېرتۈركۈمئاپتۇموبىلمودېللىرىنىنىسبەتبويچەئشلەپچىقارغان.ئاپتوموبلنىڭئۇزۇنلىقىكەلسە،ئۇنىڭمودېلىنىڭئۈزۈنلىقىقانچىلىك؟پىكاپمودېلىنىڭئۇزۇنلۇقىكەلسە،ئۇنىڭئەمەلېئۇزۇنلۇقىقانچىلىككېلىدۇ؟يېشش:ئاپتوموبلنىڭئۇزۇنلىقىكەلسە،ئۇنىڭمودېلىنىڭئۈزۈنلىقىنىدەپپەرەزقىلايلى.شۇنىڭئۈچۈنجاۋابى:مودېلىنىڭئۈزۈنلىقىپىكاپمودېلىنىڭئۇزۇنلۇقىكەلسە،ئۇنىڭئەمەلېئۇزۇنلۇقىدەپپەرەزقىلايلى.شۇنىڭئۈچۈنجاۋابى:ئەمەلېئۇزۇنلۇقى80\nتاپشۇرۇق:دوسكالايىھسى:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى81\nدەرستېمىسى:ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسى1سائەتئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى:ئوڭۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىىسنىئېيتىپبېرەلەيدىغان،ھەمدەئۇلارئوتتۇرسدىكىمۇناسىۋەتنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبۇلۇش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىسالئىشلىتىشئارقىلىقئۆز-ئاراباغىلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپياكىتەتۈرتاناسىپتۈزىيدىغانياكىتۈزمەيدىغانلىقىغاھۈكۈمقىلالايدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەۋەقىممەتقارشى:ئەملىمساللارنىئىشلەشئۈچۈن،مىڭەئىشلىتىشكەماھىربۇلۇشئەستايىدىلبۇلۇشتوغرىسىداتەربىيەسىڭدۈرۈش.مۇھىمنوقتا:ئۇقۇغۇچىلارئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسىگەئاساسەن،ھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:ئۆز-ئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتۋەتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتئىكەنلىكىگەھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆز-ئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،تۈزىتىش،خۇلاسىلەشقاتارلىقئۇسۇللارقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىساللارۋەكىتابتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشقۇرالىقىلىندۇ.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلاربىزئالدىنقىسائەتلىكدەرسىمىزدەتاناسىپتوغرسىدابىلىملەرگەئىگەبولغانئىدۇق.بۇسائەتتەئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسىتوغرىسدابىلىمگەئىگەبولىمىزدەپدوسكىغاماۋزۇيېزىلىدۇ.بىزكۆپئۇچرايدىغانسانلىقمىقدارلارمۇناسىۋتىنىئىلگىرىئۆگىنىپئۆتكەنمەسلەن.تىزلىك،ۋاقىت،مۇساپەئارسىدىكىمۇناسىۋەت.ئۇنداقبولسا،بىزتۆۋەندەبىرقانچەمىساللارنىئىشلەپباقايلى.82\nيېڭىبىلىمئىگەللىتىش:سۇنىڭئېگىزلىكىقانچىكىيۇقىرىبولسا،ھەجىمىشۇنچەچوڭبولىدۇ...(تۇراقلىق)تىزلىك=ۋاقىت/مۇساپە(تۇراقلىق)يەككەباھاسى=مىتىرسانى/ئۇمۇمىسوممىسىئېگىزلىكى(سانتىمېتىر)24681012ھەجىمى(كۇپسانتىمېتىر)50100150200250300ئاساسىنىڭيۈزى㎡252525252525ھەجىمىبىلەنئېەىزلىكنىڭئۆزگىرىشىقانداققانۇنىيەتكەئىگە؟دىمەكنىسبەتقىممىتىمۇقىمئىستاكانئاساسىنڭيۈزىمۇقىمبولغانلىقتىن،سۇنىڭھەجىمىئېگىزلىكىنىڭئۆزگىرشىگەئەگىشىپئۆزگىرىدۇ.سۇنىڭئېگىزلىكىئاشسا،ھەجىمىمۇماسھالدائاشىدۇ،سۇنىڭئېگىزلىكىتۆۋەنلىسە،ھەجىمىمۇماسھالداكىمىيدۇھەمسۇنىڭھەجىمىبىلەنئېگىزلىكىنىڭنىسبەتقىممىتىمۇقىمبولىدۇ.يۇقىرقىغائوخشاش،بىرىئۆزگەرگەندەيەنەبىرىمۇئۇنىڭغائەگىشىپئۆزگىرىدىغانئۆزئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارغانىسبەتەن،ئەگەرئۇلارغاماسكىلىدىغانئىككىساننىڭنىسبەتەنقىممىتىمۇقىمبولسا،ئۇھالدابۇئىككىخىلمىقدارئوڭتاناسىپتۈزىدىغانمىقدارلاردەپئاتىلىدۇ.ئۇلارنىڭمۇناسىۋىتىئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتدەپئاتىلىدۇ.1.مىسال:83\nيېڭىبىلىمئىگەللىتىش:سۇنىڭئېگىزلىكىقانچىكىيۇقىرىبولسا،ھەجىمىشۇنچەچوڭبولىدۇ...(تۇراقلىق)تىزلىك=ۋاقىت/مۇساپە(تۇراقلىق)يەككەباھاسى=مىتىرسانى/ئۇمۇمىسوممىسىئېگىزلىكى(سانتىمېتىر)24681012ھەجىمى(كۇپسانتىمېتىر)50100150200250300ئاساسىنىڭيۈزى㎡252525252525ھەجىمىبىلەنئېەىزلىكنىڭئۆزگىرىشىقانداققانۇنىيەتكەئىگە؟دىمەكنىسبەتقىممىتىمۇقىمئىستاكانئاساسىنڭيۈزىمۇقىمبولغانلىقتىن،سۇنىڭھەجىمىئېگىزلىكىنىڭئۆزگىرشىگەئەگىشىپئۆزگىرىدۇ.سۇنىڭئېگىزلىكىئاشسا،ھەجىمىمۇماسھالدائاشىدۇ،سۇنىڭئېگىزلىكىتۆۋەنلىسە،ھەجىمىمۇماسھالداكىمىيدۇھەمسۇنىڭھەجىمىبىلەنئېگىزلىكىنىڭنىسبەتقىممىتىمۇقىمبولىدۇ.يۇقىرقىغائوخشاش،بىرىئۆزگەرگەندەيەنەبىرىمۇئۇنىڭغائەگىشىپئۆزگىرىدىغانئۆزئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارغانىسبەتەن،ئەگەرئۇلارغاماسكىلىدىغانئىككىساننىڭنىسبەتەنقىممىتىمۇقىمبولسا،ئۇھالدابۇئىككىخىلمىقدارئوڭتاناسىپتۈزىدىغانمىقدارلاردەپئاتىلىدۇ.ئۇلارنىڭمۇناسىۋىتىئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتدەپئاتىلىدۇ.1.مىسال:84\n0801602403204004801234567سائەت/ۋاقىتتاپشۇرۇق:دوسكالايىھسى:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى85\nدەرستېمىسى:تەتۈرتاناسىپتۈزىدىغانمىقدارلارئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى:ئوڭۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىىسنىئېيتىپبېرەلەيدىغان،ھەمدەئۇلارئوتتۇرسدىكىمۇناسىۋەتنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبۇلۇش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىسالئىشلىتىشئارقىلىقئۆز-ئاراباغىلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپياكىتەتۈرتاناسىپتۈزىيدىغانياكىتۈزمەيدىغانلىقىغاھۈكۈمقىلالايدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەۋەقىممەتقارشى:ئەملىمساللارنىئىشلەشئۈچۈن،مىڭەئىشلىتىشكەماھىربۇلۇشئەستايىدىلبۇلۇشتوغرىسىداتەربىيەسىڭدۈرۈش.مۇھىمنوقتا:ئۇقۇغۇچىلارئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسىگەئاساسەن،ھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:ئۆز-ئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتۋەتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتئىكەنلىكىگەھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆز-ئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،تۈزىتىش،خۇلاسىلەشقاتارلىقئۇسۇللارقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىساللارۋەكىتابتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشقۇرالىقىلىندۇ.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلارقايسىڭلارماڭائوڭتاناىسپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسىنىئېيتىپبېرەلەيسىلەر؟قېنىقايسىساۋاقداشتوغرا-خاتالىقىغاھۈكۈمقىلىپبېرەلەيدۇ؟(ئالدىنقىسائەتلىكدەرسنىئەسلىتىشئارقىلىق،يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلىدۇ،ھەمدەدەرستېمىسىدوسكىغايېزىلىدۇ86\nيېڭىبىلىمئىگەللىتىش.3-مىسال:ئېگىزلىكىcm/302015105ئاساسىنىڭيۈزىc㎡/1015203060Cm3/ھەجىمى300300300300300ئېگىزلىكىبىلەنئاساسيۈزىنىڭئۆزگىرشىدەقانداقمۇناسۋەتبار؟ئوخشاشھەجىمدىكىسۇنىئاساسىنىڭيغزىئوخشاشبولمىغانئىستاكانلارغاقۇيساقئاساسىنىڭيۈزىقانچىكىچوڭبولسا،سۇنىڭئېگىزلىكىشۇنچەتۆۋەنبولىدۇ....300=....=20×15=15×20=10×30ئېگىزلىكىبىلەنئاساسيۈزىنىڭكۆپەيتمىسىمۇقىم.سۇنىڭھەجىمىمۇقىمبولغانلىقتىنسۇنىڭئېگىزلىكىئاساسيۈزىنىڭئۆزگىرشىگەئەگىشىپئۆزگىرىدۇ.ئاساسىنىڭيۈزىئاشسا،ئېگىزلىكىئەكسىچەتۆۋەنلەيدۇ؛ئاساسىنىڭيۈزىكىمەيسە،ئېگىزلىكىئەكسىچەئۆرلەيدۇھەمئېگىزلىكىبىلەنئاساسيۈزىنىڭكۆپەيتمىسىمۇقىمبولىدۇ.يۇقىرقىغائوخشاش،بىرىئۆزگەرگەندەيەنەبىرىمۇئۇنىڭغائەگىشىپئۆزگىرىدىغانئۆزئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارغانىسبەتەن،ئەگەرئۇلارغاماسكىلىدىغانئىككىساننىڭكۆپەيتمىسىمۇقىمبولسا،ئۇھالدابۇئىككىخىلمىقدارتەتۈرراناسىپتۈزىدىغانمىقدارلاردەپئاتىلىدۇ.ئۇلارنىڭمۇناسىۋىتىتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتدەپئاتىلىدۇ.3-مىسالدا،سۇنىڭئېگىزلىكىبىلەنئاساسيۈزىىڭمۇناسىۋىتىتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتبولۇپ،ئۇلارتەتۈرتاناسىپتۈزىدىغانمىقدارلاردۇر.ئەگەرئۆزئاراباغلىنىشلىقبولغانئىككىخىلمىقدارنىxۋەyبىلەن،ئۇلارنىڭكۆپەيتمىسى(مۇقىم)نىkبىلەنئىپادىلىسەك،ئۇھالداتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتنىتۆۋەندىكىئىپادەبىلەنئىپادىلەشكەبولىدۇ:(مۇقىم)87\nئويلاپبېقىڭ،تۇرمۇشتاتەتۈرتاناسىپتۈزىدىغانيەنەقانداقمىقدارلاربار؟ئەگەرمۇساپەمۇقىمبولسا،ۋاقىتبىلەنتىزلىكتەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.ئەگەرتىكتۆتبۇلۇڭنىڭيۈزىمۇقىمبولسا،تىكتۆتبۇلۇڭنىڭئۇزۇنلۇقىبىلەنكەڭلىكىتەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.ئوقۇغۇچىلارنىڭتەپەككۈرقابىلىيتىسىناشھەمقوزغىتىشئارقىلىقدەرمۇستەھكەملىنىدۇ.ئىشلەپبېقىڭ:بىرتۈركۈميۈكنىتوشۇشتا،كۈنىگەتوشۇلغانيۈكنىڭتونناسانىبىلەنيۈكنىتوشۇشقاكەتكەنكۈنسانىتۆۋەندىكىجەدۋەلدەبىرىلگەن.كۈنىگەتوشۇلغانيۈكنىڭتونناسانى300150100756050توشۇشقاكەتكەنكۈنسانى123456جەدۋەلدەقايسىئىككىخىلمىقداربار؟ئۇلارئۆزئاراباغلىنىشلىقمىقدارلارمۇ؟جاۋاپ:ئىشئۈنۈمبىلەنۋاقىت.ئۇلارئۆزئاراباغلىنىشلىقمىقدارلاردۇر.(2)بۇئىككىخىلمىقدارغاماسكىلىدىغانئىككىساننىڭبىرنەچچەكۆپەيتمىسىنىيېزىڭھەمكۆپەيتمىلەرنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرۇڭ.(3)بۇكۆپەيتمەئىپادىلىگەنمەنىنىچۈشەندۈرۈڭ؟جاۋاپ:بو300=....300×1=150×2=100×3=75×4=60×5=50×60(4)جەدۋەلدىكىئۆزئاراباغلىنىشلىقبولغانئىككىخىلمىقدارتەتۈرتاناسىپتۈزەمدۇ؟نېمەئۈچۈن؟تەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.چۈنىكىبۇبىرقانچەمىقدارلارنىڭكۆپەيتمىسىمۇقىم.88\nتاپشۇرۇقدوسكالاھيەسىدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى89\nدەرستېمىسى:ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسى2سائەتئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى:ئوڭۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىىسنىئېيتىپبېرەلەيدىغان،ھەمدەئۇلارئوتتۇرسدىكىمۇناسىۋەتنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبۇلۇش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىسالئىشلىتىشئارقىلىقئۆز-ئاراباغىلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپياكىتەتۈرتاناسىپتۈزىيدىغانياكىتۈزمەيدىغانلىقىغاھۈكۈمقىلالايدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەۋەقىممەتقارشى:ئەملىمساللارنىئىشلەشئۈچۈن،مىڭەئىشلىتىشكەماھىربۇلۇشئەستايىدىلبۇلۇشتوغرىسىداتەربىيەسىڭدۈرۈش.مۇھىمنوقتا:ئۇقۇغۇچىلارئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭمەنىسىگەئاساسەن،ھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:ئۆز-ئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتۋەتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتئىكەنلىكىگەھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆز-ئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،تۈزىتىش،خۇلاسىلەشقاتارلىقئۇسۇللارقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىساللارۋەكىتابتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشقۇرالىقىلىندۇ.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىشجەدۋەلدىكىباغلىنىشلىقمىقدارلارتىزلىكبىلەنۋاقىتتىنئىبارەتبۇلۇپ،تىزلىكبولساۋاقىتنىڭئۆزگىرىشىگەئەگىشىپئۆزگىرىدۇ.مۇساپەتۇراقلىقبولىدۇ.شۇڭاۋاقىتبىلەنتىزلىكتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولىدۇ.مۇساپە=ۋاقىت×تىزلىكتىزلىك=ۋاقىت/مۇساپەۋاقىت=تىزلىك/مۇساپە.90\nشۇنىڭئۈچۈن،تىزلىكتۇراقلىق،(يەنىمۇساپەبىلەنۋاقىتنىڭنىسپەتقىممىتىتۇراقلىقبولغاندا،مۇساپەبىلەنۋاقىتئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولىدۇ)مۇساپەتۇراقلىق(يەنىتىزلىكبىلەنۋاقىتنىڭكۆپەيتىلىمىسىتۇراقلىق)بولغاندا،تىزلىكبىلەنۋاقىتتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولىدۇ.ۋاقىتتۇراقلىق(يەنىمۇساپەبىلەنتىزلىكنىڭكۆپەيتلىمىسىتۇراقلىق)بولغاندا،مۇساپەبىلەنتىزلىكئوڭتاناسىپتۈزەيدۇ7-مەشىق1.بىرئايرۇپىلاننىڭئۇچۇشۋاقتىبىلەنمۇساپىسىنىتۆۋەندىكىجەدۋەلدەبىرىلگەن.سائەت/ئۇچۇشۋاقىتى2569/ئۇچۇشمۇساپىسىkm1460365043806570(1)ئۇچۇشمۇساپىسىبىلەنئۇنىڭغاماسكىلىدىغانئۇچۇشۋاقتىنىڭنىسبىتىنىئايرىم-ئايرىميېزىپ.نىسبەتقىممەتلىرىنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرۇڭ.(2)بۇنىسبەتقىممەتلەرئىپادىلىگەنمەنىنىچۈشەندۈرۈڭ.(3)جەدۋەلدىكىئۇچۇشمۇساپىسىبىلەنئۇچۇشۋاقتىئوڭتاناسىپتۈزەمدۇ؟نېمەئۈچۈن؟جاۋاپ:ئوڭتاناسىپتۈزىدۇ.چۈنكىبىرىئۆزگەرگەندەيەنەبىرىمۇئۇنىڭغائەگىشىپئۆزگىرىدىغانئۆزئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارغانىسبەتەن،ئەگەرئۇلارغاماسكىلىدىغانئىككىساننىڭنىسبەتەنقىممىتىمۇقىمبولسا،ئۇھالدابۇئىككىخىلمىقدارئوڭتاناسىپتۈزىدىغانمىقدارلاربولىدۇ.91\n2.تۆۋەندەبىرىلگەنھەربىرمىسالسالدىكىئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپتۈزىدىغان–تۈزمەيدىغانلىقىغاھۆكۈمقىلىڭھەمسەۋەبىنىچۈشەندۈرۈڭ.«شىنجاڭياشلىرى»نىڭيەككەباھاسىمۇقىمبولغاندا،ئومۇمىباھاسىبىلەنمۇشتەرىبولغانلارنىڭسانى.جاۋاپ:ئوڭتاناسىپتۈزىدۇ.(2)مۇختەرنىڭسەكرەشئېگىزلىكىبىلەنئۇنىڭبويئېگىزلىكى.(3)ھەربىرگىكتاريەردىنئېلىنغانبۇغدايمەھسۇلاتىمۇقىمبولغاندا،تېرىلغانبۇغداينىڭگىكتارسانىبىلەنئومۇمىمەھسۇلاتمىقدارى.جاۋاپ:ئوڭتاناسىپتۈزىدۇ.(4)كىتابنىڭئومۇمىبەتسانىمۇقىمبولغاندا،ئوقۇلغانبەتسانىبىلەنئوقۇلمىغانبەتسانى.جاۋاپ:تەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.3.تۆۋەندەمەلۇمئاپتۇموبىلنىڭماڭغانمۇساپىسىبىلەنمايسەرپىياتىنىڭماسسانلىققىممەتلىرىجەدۋىلىبىرىلگەن./ماڭغانمۇساپىسىkm15304575مايسەرپىياتى/L24610جەددۋەلدىكىمايسەرپىياتىبىلەنماڭغانمۇساپەئوڭتاناسىپتۈزەمدۇ؟نېمەئۈچۈن؟تۈزىدۇ.جەدۋەلدىكىئۆز-ئاراباغلىنىشلىقمىقدارلارماڭغانمۇساپەبىلەنمايسەرپىياتتىنئىبارەتبۇلۇپ،مۇساپەمايسەرپىياتنىڭئۆزگىرىشىگەئەگىشىپئۆزگىرىدۇ.تىزلىكتۇراقلىقبولىدۇ.شۇڭامايسەرپىياتبىلەنمۇساپەئوڭتاناسپىلىقمۇناسىۋەتتەبولىدۇ.(2)تۆۋەندىكى1-رەسىمدەئاپتۇموبىلنىڭماڭغانمۇساپىسىبىلەنماسمايسەرپىياتىمۇناسىۋىتىنىڭگىرافىكىبىرىلگەن،ئۇقانداقئالاھىدىلىككەئىگەئىكەنلىكىنىئېيتىپبىرىڭ.92\n(3)گىرافىكتىنپايدىلنىپ،ئاپتۇموبىلنىڭ55كلومېتىرماڭغاندىكىمايسەرپىياتىقانچىلىكئىكەنلىكىنىمۆلچەرلەپبېقىڭ.
/Lمايسەرپىياتى51015202530354045505560657075109876543210مۇساپە1-رەسىم4.84.03.22.41.60.601234567/Mسايسىنىڭئۇزۇنلۇقى2-رەسىم4.تۆۋەندىكىجەدۋەلدەئوخشاشبىرۋاقىت،ئوخشاشبىرئورۇنداتۇرۇپئۆلچەنگەندەرەخنىڭئېگىزلىكبىلەنئۇنىڭسايىسىنىڭئۇزۇنلۇقىبىرىلگەن./دەرەخنىڭئېگىزلىكm236سايىسىنىڭئۇزۇنلۇقى/m1.62.44.8(1)ئالدىنقى2-رەسىمدەدەرەخنىڭئېگىزلىكىبىلەنماسسايىسىنىڭئۇزۇنلۇقىنىئىپادىلەيدىغاننوقتىلارنىبەلگىلەڭ،ئاندىنئۇلارنىتۇتاشتۇرۇپ،ئۇگىرافىكنىڭئالاھىدىلىكىنىكۆزتىپبېقىڭ.(2)دەرەخنىڭئېگىزلىكىبىلەنسايىسىنىڭئۇزۇنلۇقىئوڭتاناسىپتۈزەمدۇ؟نېمىگەئاساسەنھۆكۈمقىلدىڭىز؟5.تۇرمۇشتىكىئىككىخىلمىقدارئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولدىغانمىسالدىنبىرنىكۆرسىتىپبىرىڭھەمئۇنىڭگىرافىكىنىتۆۋەندىكىرەسىمگەسىزىڭ.مەلەمبىركىيىمنىڭستىلىشباھاسى50يۈەنبولغاندا،ئۇنىڭسېتىلىشمىقدارىبىلەنئومۇمىسوممىسىئوڭتاناسىپتۈزىدۇ0123456/Mدەرەخنىڭئېگىزلىكى4.84.03.22.41.60.601234567/Mسايسىنىڭئۇزۇنلۇقى2-رەسىمسېتىلىشسانىئومۇمىسوممىسى3002502001501005093\n6.ئۇزۇنلۇقىm9،كەڭلىكىm6كىلىدىغانبىرسىنىپقاخىشياتقۇزۇشتا،ھەربىرخىشنىڭيۈزىبىلەنخىشسانىتۆۋەندىكىدەك./ھەربىرخىشنىڭيۈزىc㎡90018003600سانى/پارچە600300150ھەربىرخىشنىڭيۈزىبىلەنكىتىغانخىشسانىتەتۈرتاناسىپتۈزەمدۇ؟نېمەئۈچۈن؟جاۋاپ:تەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.چۈنكىھەربىرخىشنىڭيۈزىچوڭبولساكىتىدىغانخىشسانىئازبولىدۇ.ئەكسىچەكىچىكبولساكىتىدىغانخىشسانىكۆپبولىدۇ.7.يىمەكلىكپىششىقلاشئىشلەشزاۋۇتىيېڭىدىنئېچىتىلغانبىرتۈركۈمبوتۇلكىلىقئاچچىقسۇنىماگزىنغاتوشۇماقچىبولدى./ھەربىربوتۇلكىنىڭسىغىمىml2505007001500سانى/بوتۇلكا1200600400200ھەربىربوتۇلكىنىڭسىغىمىبىلەنبوتۇلكاسانىتەتۈرتاناسىپتۈزەمدۇ؟نېمەئۈچۈن؟جاۋاپ:تەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.چۈنكىبوتۇلكىنىڭسىغىمىچوڭبولسابوتۇلكاسانىئازبولىدۇ،ئەكسىچەبوتۇلكاسىغىمىكىچىكبولساكىتدىغانبوتۇلكاسانىكۆپبولىدۇ.8.تۆۋەندەبىرىلگەنجەدۋەلدىكىy,xئىككىمىقدارتەتۈرتاناسىپتۈزسە،جەدۋەلنىتولۇقتولدۇرۇڭ.400.1100505y122X9.تۆۋەندەبىرىلگەنھەربىرمىسالدىكىئىككىخىلمىقدارنىڭتەتۈرتاناسىپتۈزىدىغان–تۈزمەيدىغانلىقىغاھۆكۈمقىلىڭھەمسەۋەبىنىچۈشەندۈرۈڭ.مەكتەپئاشخانىسىيېڭىدىنبىرتۈركۈمكۆمۈركىرگۈزگەنبولسا،ھەركۈنىقالىندىغانكۆمۈرمىقدارىبىلەنقالىندىغانكۈنسانى.جاۋاپ:تەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەت.(2)سىنىپتىكىئوقۇغۇچىلارنىڭئومۇمىسانىمۇقىمبولغانداھەربىرگۇرۇپپىدىكىئوقۇغۇچىسانىبىلەنگۇرۇپپاسانى.جاۋاپ:تەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەت(3)سىلىندىرنىڭھەجىمىمۇقىمبولغاندا،سىلىندىرئاساسىنىڭيۈزىبىلەنئېگىزلىكىجاۋاپ:تەتۈرتاناسىلىقمۇناسىۋەت94\n(4)كىتابنىڭئومۇمىسانىمۇقىمبولغاندا،ھەربىربولاقتىكىكىتابسانىبىلەنبولاقسانى.جاۋاپ:تەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەت(5)بىرپارچەكۆكتاتلىقتىكىتەرخەمەكبىلەنشوخلىنىڭئىگىلىگەنيەرمەيدانى.جاۋاپ:تەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەت.10.(1)بۇغداينىڭئومۇمىماسسىسىبىلەنئۇنىڭدىنتارتىلغانئۇننىڭماسسىسىبىرىلگەندە،ئۇنچىقىشنىسبىتىقانداقتېپىلىدۇ؟(2)ئەگەرئۇنچىقىشنىسبىتىمۇقىمبولغاندا،بۇغداينىڭئومۇمىماسىسىسىبىلەنئۇننىڭماسسىسىقانداقتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولىدۇ؟مۇستەھكەملەشۋەخۇلاسىلەش:ئۆگەنگەنمەزمۇنلارغائاساسەن،بوشئورۇنلارنىتولدۇرۇپباقايلى.مۇساپە=ۋاقىت×تىزلىكتىزلىك=ۋاقىت/()ۋاقىت=()/مۇساپەتاپشۇرۇقدوسكالاھيەسىدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى95\nدەرستېمىسى؛تاناسىپنىڭقوللىنىلىشىماسىشتاپ2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىنىمىنىىڭماسىشتاپ،نىمىنىڭسانلىقماسىشتاپ،سىزىقلىقماسىشتاپئىكەنلىگىنىبىلىشجەريانۋەئۇسۇلئۇقۇغۇچىلارنىخەرىتىدىكىئارلىقبىلەنئەمىلىئارلىقنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنبىرىلگەنمەسىلىلەرنىتوغراھىساپلىيالايدىغانقىلىش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغاماسشتابنڭئالاھىدىلىگىنىئىگەللىتىشئارقىلىقئۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛خەرىتىدىكىۋەخەرىتىدىكىئارلىقبىلەنئەمىلىئارىلىققابولغاننىسبىتنىڭماسىشتاپبۇلدىغانلىغىنىبىلىش.قىيىننۇقتا؛بىرىلگەنسانلىقمىقدارلارمۇناسىۋىتىگەئاساسەنماسىشتاپنىتاپالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛خەرىتە،ئەمىلىمىساللار.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىققىلىش.ئۇقۇتۇشجەريانى؛يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش؛ساۋاقداشلارسىلەرقاراپبېقىڭلار،بۇدۇنياخەرىتىگە،پۈتۈندۇنيادىكىدۆلەتلەرمۇشۇخەرىتەئارقىلىقئىپادىلىنىپتۇ.ئۇقانداقپاتقاندۇ؟دەپسوراشئارقىلىقيېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلدۇ.بىزبۇسائەتتەمۇشۇھەقتەتوختۇلۇپئۆتىمىز.دەپدوسكىغاماسىشتاپدەپيېزىلىدۇ.96\nيېڭىبىلىمئىگەللىتىش:خەرىتەياكىباشقاتەكشىلىكتىكىشەكىللەرنىسىزغاندەئەمىلىيئارلىقنىبەلگىلىكنىسبەتبۇيىچەكىچىكلىتىپ.ئاندىنشۇلارنىسىزىمىز،بۇچاغداخەرىتەياكىچىرتۇيۇزدىكىئارلىقبىلەنئۇنىڭغاماسكىلدىغانئەمىلىيئارلىقنىڭنىسبىتىنىبەلگىلەشكەيوغراكىلىدۇ.چىرتىيوژياكىخەرىتىدىكىئارلىقبىلەنئەمىلىئارلىقنىڭنىسبىتىئاشۇچىرتۇيۇزياكىخەرىتنىڭماسىشتابىدىيىلدۇ.ماسىشتاپ=ئەمىلىئارلىق:خەرىتىدىكىئارلىقماسىشتاب=خەرىتىدىكىئارىلىقئەمەلىيئارىلىقئىشلەپچىقىرىشتا،بەزىدەماشىنازاپچاسلىرىكىچىكرەكبولغانلىقتىن،ئەمەلىيئارىلىقنىبەلگىلىكھەسسەچوڭايىتپئاندىنئۇنىڭچېرتىيوژدىىنىسىزىشقاتوغراكىلىدۇ.1:100000000بولساسانلىقمسسىشتاب،بەزىدەقىلىپيېزىلىدۇ.چىرتىيوژدىكى2:1نېمىنىئىپادىلەيدىغانلىقنىبىلەمسىز؟ھىسابلاشقائاسانبولۇشئۈچۈن،ئادەتتەماسىشتابئالدىنقىئەزاسىياكىكىيىنكىئەزاسى1بولغاننىسبەتشەكىلدەيېزىلىدۇ.1-مىسال:ئالدىنقىبەتتەبېرىلگەنكىسىكلىكماسىشتابنىسانلىقماسىشتابقائۆزگەرتەيلىئەمەلىيئارىلىق:خەرىتىدىكىئارىلىقئىشلەپبېقىڭ:بىربىنانىڭشەرقىتىنغەربكەبولغانئۇزۇنلۇقىm40،چېرتىيوژدىكىئۇزۇنلۇقى㎝50بولسا،بۇچېرتىيوژنىڭماسىشتابىقانچە؟جاۋابى:بۇچېرتىيوژنىڭماسىشتابى1:80بولىدۇ2-مىسال:تۆۋەنددەبېيجىڭشەھرىدىكىيەرئاستىپىلانخەرىتىسىبىرىلگەن.1-نۇمۇرلۇقيەرئاستىتۆمۈريوللىنىيسىنىڭخەرىتىدىكىئۇزۇنلۇقىتەخمىنەن㎝10بولسا،ئۇنىڭئەمەلىيئۇزۇنلۇقىقانچىلىككىلىدۇ؟يىشىش:1-نۇمۇرلۇقيەرئاستىتۆمۈريولىنىڭئەمەلىيئۇزۇنلۇقىسانتېمىتىردەپپەرەزقىلىمىزجاۋابى:1-نۇمۇرلۇقيەرئاستىتۆمۈريوللىنىيسىنىڭئۇزۇنلۇقى50كىلومېتىر97\n3-مىسال:مەكتەپئۇزۇنلۇقىm80،كەڭلىكىm60كىلىدىغانتىكتۆتبۇلۇڭشەكىللىكبىرتەنتەربىيەمەيدانىياسىماقچىبولسا،تەنتەربىيەمەيدانىنىڭتەكشىلىكتىكىشەكلىنىسىزايلى.يىشىش:ئالدىبىلەنئۇنىڭماسىشتابىنىبەلگىلەشكىرەك.بۇنىڭماسىشتابىنى1:1000قىلىپبەلگىلىسەكمۇۋاپىقبولىدۇ.ئاندىنكىسىكلىكماسىشتابقوللىنىشكىرەك.ئاخىرداماسىشتابقائاساسەنسىزساقبولىدۇ.ماسىشتابقائاساسەنئۇزۇنلۇقىبىلەنكەڭلىكىنىڭخەرىتىدىكىئارىلىقىنىھەمدەيەريۈزىدىكى10مېتىرئەمەلىيئارىلىقنى1سانتىمېتىرقىلىپئىپادىلىسەكبولىدۇ.تەنتەربىيەمەيدانىنىڭخەرىتىدىكىئۇزۇنلۇقىبىلەنكەڭلىكىئايرىم-ئايرىم㎝8،㎝6.ئىشلەپبېقىڭ1.ئالدىبىلەنخەرىتىدىكىكىسىكلىكماسىشتابنىسانلىقماسىشتابقائۆزگەرتىپ،ئاندىنخەرىتىدىكىخېشىكەنتىبىلەنئاپتۇموبىلبىكىتىئارسىدىكىئارىلىقنىڭقانچەسانتىمېتىركىلىدىغانلىقىنىتۈزسىزغۇچتىنپايدىلىنىپئۆلچەڭھەمئىككىجاينىڭئەمەلىيئارىلىقىتەخمىنەنقانچىلىككىلىدىغانلىقىنىھىسابلاڭ.جاۋابى:خېشىكەنتىبىلەنئاپتۇموبىلبىكىتىئارسىدىكىئەمەلىيئارىلىق2400مېتىركىلىدۇ.2.دىلبەرنىڭئۆيىمەكتەپنىڭدەلغەربىدەبولۇپ،مەكتەپبىلەنبولغانئارىلىقى200مېتىركىلىدۇ،دىلنۇرنىڭئۆيىدىلبەرنىڭئۆيىنىڭدەلشەرقىدەبولۇپ،دىلبەرئۆيىبىلەنبولغانئارىلىقى400مېتىركىلىدۇ،مىھراينىڭئۆيىمەكتەپنىڭدەلشىمالىدابولۇپ،مەكتەپبىلەنبولغانئارىلىقى250مېتىركىلىدۇ،بۇئۈچەيلەننىڭئۆيلىرىنىڭئورنىبىلەنمەكتەپنىڭئورنىنىكۆرسىتىپبىرىدىغانتەكشىلىكخەرىتىسىنىسىزىڭ.شىمالشەرىقدىلىبەردىلنۇرمېھرىئاي98\nتاپشۇرۇقدوسكالاھيەسىدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى99\nدەرستېمىسى؛تاناسىپنىڭقوللىنىلىشى8-مەشىق2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىنىمىنىىڭماسىشتاپ،نىمىنىڭسانلىقماسىشتاپ،سىزىقلىقماسىشتاپئىكەنلىگىنىبىلىشجەريانۋەئۇسۇلئۇقۇغۇچىلارنىخەرىتىدىكىئارلىقبىلەنئەمىلىئارلىقنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنبىرىلگەنمەسىلىلەرنىتوغراھىساپلىيالايدىغانقىلىش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغاماسشتابنڭئالاھىدىلىگىنىئىگەللىتىشئارقىلىقئۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛خەرىتىدىكىۋەخەرىتىدىكىئارلىقبىلەنئەمىلىئارىلىققابولغاننىسبىتنىڭماسىشتاپبۇلدىغانلىغىنىبىلىش.قىيىننۇقتا؛بىرىلگەنسانلىقمىقدارلارمۇناسىۋىتىگەئاساسەنماسىشتاپنىتاپالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛خەرىتە،ئەمىلىمىساللار.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىققىلىش.ئۇقۇتۇشجەريانى؛يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش؛ساۋاقداشلارسىلەرقاراپبېقىڭلار،بۇدۇنياخەرىتىگە،پۈتۈندۇنيادىكىدۆلەتلەرمۇشۇخەرىتەئارقىلىقئىپادىلىنىپتۇ.ئۇقانداقپاتقاندۇ؟دەپسوراشئارقىلىقيېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلدۇ.بىزبۇسائەتتەمۇشۇھەقتەتوختۇلۇپئۆتىمىز.دەپدوسكىغا8-مەشىقدەپيېزىلىدۇ.100\n8-مەشىق1.ىەرىتىدىكىسانلىقماسىشتابقائاساسەنسىزىقلىقماسىشتابنىسىزىڭ.2.ئىتتىپاقيولىنىڭئەمەلىيئارىلىقى1800مېتىر.ئىتتىپاقيولىنىڭخەرىتىدىكىئارىلىقىنىئۆلچەپبۇخەرىتىنىڭماسىشتابىنىتېپىڭ.بۇخەرىتىنىڭماسىشتابىنىكىسىكلىكماسىشتاببىلەنئىپادىلەڭ.(1)جاۋابى:ئىتىپاقيولىنىڭىەرىتىدىكىئارىلىق6سانتىمېتىر.1:30000000خەرىتىدىكى㎝1ئارىلىقنىڭيەريۈزىدىكىkm300ئەمەلىيئارىلىققاباراۋەرئىكەنلىكىنىئىپادىلەيدۇ.1:30000(2)خەرىتىدىكى㎝1ئارىلىقنىڭيەريۈزىدىكىm300ئەمەلىيئارىلىققاباراۋەرئىكەنلىكىنىئىپادىلەيدۇ.3.يەتتەچىكىتلىكخانقىزنىڭئەمەلىيئۇزۇنلۇقىmm5.سولتەرەپتەبىرىلگەنرەسىمدىكىيەتتەچىكىتلىكخانقىزنىڭئۇزۇنلۇقىنىئۆلچەپ،بۇرەسىمنىڭماسىشتابىقانچەئىكەنلىكىنىتېپىڭ.4.بوشئورۇننىتولدۇرۇڭ.ماسىشتابخەرىتىدىكىئارىلىقئەمەلىيئارىلىق1:5000000.35cm1.8km1:200000022.5cm450km1:6000000015cm9000km5.لەنجۇدىنئۈرۈمچىگىچەبولغانتۆمۈريولنىڭئۇزۇنلۇقىتەخمىنەن1900كلومېتىركەلسە،ماسىشتابى1:40000000بولغانخەرىتىدەئۇنىڭئۇزۇنلۇقىقانچىلىككىلىدۇ؟جاۋابى:ئۇنىڭخەرىتىدىكىئارىلىقى4.75سانتىمېتىركىلىدۇ.6.ماسىشتابى1:5000000بولغانخەرىتىدەشاڭخەيدىنخاڭجۇغىچەبولغانئارىلىق㎝3.4ئىكەنلىكىئۆلچەپچىقىلغانبولسا،شاڭىەيدىنخاڭجۇغىچەبولغانئەمەلىيئارىلىققانچىلىككىلىدۇ؟جاۋابى:بولسا،شاڭىەيدىنخاڭجۇغىچەبولغانئەمەلىيئارىلىقى170كىلومېتىركىلىدۇ.101\n102\n7.بىرجۇڭگوخەرىتىسىدىنئىككىشەھەرنىتاللاپئېلىپ،ئۇلارنىڭخەرىتىدىكىتۈزسىزىقلىقئارىلىقنىئۆلچەڭ،ئاندىنماسىشتابقائاساسەنئىككىشەھەرنىڭئەمەلىيئارىلىقىنىھىسابلاڭ.8.ۋاسكىتبولمەيدانىنىڭئۇزۇنلۇقى28مېتىر،كەڭلىكى15مېتىربولسا،ماسىشتاب1:500بويچەئۇنىڭتەكشىلىكتىكىشەكلىنىسىزىڭ(پەقەتچىگراسىنىسىزسىڭىزلابولىدۇ).9.ئاۋۋالماسىشتابنىبەلگىلەپ،ئاندىنيۇقىرقىبوشئورۇنغائۆيىڭىزنىڭتەكشىلىكتىكىشەكلىنىسىزىڭ.10.ئۆركەشنىڭئۆيىنىڭدەلغەربيۆنىلىشىدىكى500مېتىركىلىدىغانيەردەباغچەبار،باغچىنىڭدەلشىماليۆنىلىشىدىكى300مېتىركىلىدىغانيەردەپەن-تېخنىكاسارىيىبار،پەن-تېخنىكاسارىينىڭشەرقيۆنىلىشىدىكى1كىلومېتىركىلىدىغانيەردەھايۋاناتباغچىسىبار،ھايۋاناتباغچىسىنىڭدەلجەنۇبيۆنىلىشىدىكى400مېتىركىلىدىغانيەردەدوختۇرخانابار.ئالدىبىلەنماسىشتابنىبەلگىلىۋېلىپ،ئاندىنيۇقىرقىئورۇنلارنىڭتەكشىلىكتىكىشەكلىنىسىزىڭ.ئۆركەشنىڭئۆيىدوختۇرخاناباغچەپەن-ېخنىكاسارىيىھايۋاناتباغچىسىماسىشتابى1:10000103\nتاپشۇرۇقدوسكالاھيەسىدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى104\nشەكىللەرنىچوڭايتىشۋەكىچىكلىتىش1سائەتئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىنىمىنىىڭماسىشتاپ،نىمىنىڭسانلىقماسىشتاپ،سىزىقلىقماسىشتاپئىكەنلىگىنىبىلىشجەريانۋەئۇسۇلئۇقۇغۇچىلارنىخەرىتىدىكىئارلىقبىلەنئەمىلىئارلىقنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنبىرىلگەنمەسىلىلەرنىتوغراھىساپلىيالايدىغانقىلىش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغاماسشتابنڭئالاھىدىلىگىنىئىگەللىتىشئارقىلىقئۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛خەرىتىدىكىۋەچىرتىيوزدىكىئارلىقبىلەنئەمىلىئارلىققابولغاننىسبىتنىڭماسىشتاپبۇلدىغانلىغىنىبىلىش.قىيىننۇقتا؛بىرىلگەنسانلىقمىقدارلارمۇناسىۋىتىگەئاساسەنماسىشتاپنىتاپالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛خەرىتە،ئەمىلىمىساللار.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىققىلىش.ئۇقۇتۇشجەريانى؛يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش؛سىزتۆۋەندىكىھادىسلەرنىكۆرگەنمۇ؟بۇھادىسلەرنىڭقايسىلىرىداجسىمچوڭايتىپكۆرسىتىلگەن،قايسىلىرىداجىزسىمكىچىكلىتىلىپكۆرسىتىلگەن؟رەسىمئاپراتىدائادەممەنزىرەقاتارلىقلارنىتارىتقاندابولسائۆزھالىتىئۆزگەرمىگەنئەمماچوڭ-كىچىكلىكىدەئۆزگۈرۈشبولغانلىقىنىكۆرىمىز.4-مىسال:تۆۋەندىكىئۈچشەكىلنىڭنىسبەت1:2بويچەچوڭايتىلغاندىنكىيىنكىشەكىلنىسىزىڭ.نىسبەت1:2بويچەچوڭايتىشدىگەنلىكھەرقايسىتەرەپلەرنىئەسلىدىكىنىڭ2ھەسسىگىچەچوڭايتىشدىگەنلىكتۇر.ئۈچبۇلۇڭنىڭئىككىتەرىپىنىئەسلىدىكىنىڭ2ھەسسىگىچەچوڭايتىقاندىنكىيىن،يانتۇتەرىپىمۇئەسلىدىكىنىڭ2ھەسسىگىچەچوڭىيامدۇ؟105\nشەكىللەرنىڭھەرقايسىتەرەپلىرىنىئوخشاشنىسبەتبويچەچوڭايىتقانياكىكىچىكلەتكەندىنكىيىن،ھاسىلبولغانشەكىلئەسلىدىكىشەكىلگەئوخشاش،ئەمماچوڭ-كىچىكلىكىئۆزگىرىدۇ.5.مىسال:ئايشەمئاپائالدىنقىئايدا8تونناسۇئىشلەتكەن.رازىيەچوڭئانا10تونناسۇئىشلەتكەن.تەلەپ:رازىيەچوڭئانىنىڭئۆيدىكىلەرئالدىنقىئايداقانچەيۈەنلىكسۇئىشلەتكە؟يىشىش:ئالدىبىلەن1تونناسۇنىڭباھاسىنىھىسابلاپئاندىن10تونناسۇنىڭقانچەپۇلبولىدىغانلىقىنىھىساپلايمىز.بۇنىتاناسىپئۇسۇلىدىنپايدىلنىپھەلقىلىشقىمۇبولىدۇ.ھەربىرتونناسۇنىڭباھاسىمۇقىمبولغانلىقتىن،سۇپۇلىبىلەنئىشلەتكەنسۇنىڭتونناسانىئوڭتاناسىپتۈزىدۇ.رازىيەچوڭئانىنىڭئۆيدىكىلەرنىڭئالدىنقىئايدىكىسۇپۇلىنىXيۈەندەپپەرەزقىلىمىز.يۈەن106\nتاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى6-مىسال:كىتابنىڭئومۇمىسانىمۇقىمبولغاندالىقتىنبولاقسانىبىلەنھەربىربولاقتىكىكىتابسانىبىلەنبولاقسانىنىڭكۆپەيتمىسىتەڭ.يىشىش:بولاقبولىدۇدەپپەرەزقىلىمىز.(بولاق)دوسكالاھيەسىتاناسىپتىنپايدىلنىپھەلقىلىش6-مىسال5-مىسال107\nدەرستېمىسى:تاناسىپنىڭقوللىنىلىىشى9-مەشىق1سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭپەرقىنى،تاناسىپنىيېيىشئۇسۇلىۋەماسسىشىتاپنىيېيىشئۇسۇللىرىنىپۇختائىگەللەپ،ئەملىقوللىنالايدىغانقىلىش.جەريانۋەئۇسۇل:تاناسىپ،نىسپەتۋەماسسىشىتاپلارغادائىرقائىدىلەرنىپۇختائىگەللىتىش.ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنشتەربىيسىئېلىپبېرىلىدۇ.مۇھىمنوقتا:ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭپەرقىنى،تاناسىپنىيېيىشئۇسۇللىرىنىپۇختائىگەللەپ،ئەملىقوللىنالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:مەسىللەردەبېرىلگەنشەرتبىلەنسورالغانسۇئالنىئانالىزقىلىشئارقىلىق،مەسىلدىكىقايسىمىقدارنىڭقانداقتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولدىغانلىقىنىئېنىقلاپ،ئوڭ-تەتۈرتاناسىنىپنىڭمەنىسىدىنپايدىلنىپ،ئىپادەتۈزىيەلەيدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:بىزنىسپەت،تاناسىپقادائىرنۇرغۇنلىغانبىلىملەرنىئۆگىنىپئۆتتۇق.ئۇنداقبولسا،قايسىڭلارجاۋاپبېرىپباقىسلەر؟نىسپەتدىگەننېمە؟تاناسىپدىگەنچۇ؟دەپئۇقۇغۇچىلاردىنسۇئالسوراشئارقىلىق،كونادەرسنىئەسلتىپ،يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلىدۇ.ئالدىبىلەنئۇقۇغۇچىلارنىئىشلەپبېقىشقايىتەكلىنىپ،ئۇقۇغۇچىلاربىرقېتىمئىشلەپچىققاندىنكىيىن،خۇلاسىلەپچۈشەندۈرۈشئېلىپبېرىلىدۇ.شۇئارقىلىقئۇقۇغۇچىلارنىڭئەمىلىقولسېلىپئىشلەشئىقتىدارىۋەمىڭەئىشلىتىش،ئەستايىدىلبۇلۇشئىقتىدارىنىئۆستۈرۈشكەئەھمىيەتبېرىدۇ.108\n9-مەشىق1-تۆۋەندىكىشەكىللەرنىڭقايسىسىAشەكىلنىنىسبەت2:1بويچەچوڭايىتىشتىنھاسىلبولغانشەكىل؟جاۋبى:Dشەكىل2.(1)ئۈچبۇلۇڭAنىڭھەرقايسىتەرەپلىرىنىنىسبەت4:1بويچەچوڭايىتساق،ئۈچبۇلۇڭBغائىگەبولىمىز(2)ئۈچبۇلۇڭBنىڭھەرقايسىتەرەپلىرىنىنىسبەت1:2بويچەچوڭايىتساق،ئۈچبۇلۇڭCغائىگەبولىمىز.(3)يۇقىرقىشەكىللەرنىسىزىڭھەمئۇلارنىڭقايسىسىئۈچبۇلۇڭAنىچوڭايىتشتىنھاسىلبولغانشەكىل،قايسىسىئۈچبۇلۇڭBنىكىچىكلىتىشتىنھاسىلبولغانشەكىلئىكەنلىكىنىكۆرسىتىپبىرىڭ.3.ئارزىگۇلنىڭبويئېگىزلىكى1.5مېتىر،سايىسىنىڭئۇزۇنلۇقى2.4مېتىر،ئەگەرشۇۋاقىتتاۋەشۇئورۇنداتۇرۇپئۆلچىگەندەبىرتۈپدەرەخنىڭسايىسىنىڭئۇزۇنلۇقى4مېتىركەلگەنبولسا،بۇدەرەخنىڭئېگىزلىكىقانچىلىككىلىدۇ؟جاۋابى:بۇدەرەخنىڭئېگىزلىكى2.5،مېتىرئالدىبىلەنئۆستەڭنىڭئومۇمىئۇزۇنلۇقىنىXدەپپەرەزقىلىپتاناسىپقادائىرمەسلىگەسالىمىز.كۈن5.مەسلە:سىكۇنىت4.قۇرۇلۇشئەترىتىبىرئۆستەڭنىياساشتا،كۈنىگە6سائەتتىنئىشلىسە12كۈندەياساپبولالايدۇ.ئەگەرئىشئۈنۈمىئۆزگەرمىگەنئەھۋالداكۈنىگە8سائەتتىنئىشلىسە،ۋەزىپىنىقانچەكۈندەئورۇنداپبولالايدۇ؟109\nتاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسى110\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكرار9-مەشىق1سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛ئوقۇغۇچىلارغاتاناسىپبىلەننىسبەتىنىڭباغلىنىشىۋەپەرقى،تاناسىپنىيىشىش،تاناسىپقاھۆكۈمقىلالايدىغانبولۇش،مەسلىلەرنىتاناسىپقادائىرمەسلىلەردىنپايدىلنىپيىشەلىيدىغانئىقتىدارنىيىتۈلدۈرۈش.ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنشتەربىيسىئېلىپبېرىلىدۇ.مۇھىمنوقتا:ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭپەرقىنى،تاناسىپنىيېيىشئۇسۇللىرىنىپۇختائىگەللەپ،ئەملىقوللىنالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:مەسىللەردەبېرىلگەنشەرتبىلەنسورالغانسۇئالنىئانالىزقىلىشئارقىلىق،مەسىلدىكىقايسىمىقدارنىڭقانداقتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولدىغانلىقىنىئېنىقلاپ،ئوڭ-تەتۈرتاناسىنىپنىڭمەنىسىدىنپايدىلنىپ،ئىپادەتۈزىيەلەيدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:بىزنىسپەت،تاناسىپقادائىرنۇرغۇنلىغانبىلىملەرنىئۆگىنىپئۆتتۇق.ئۇنداقبولسا،قايسىڭلارجاۋاپبېرىپباقىسلەر؟نىسپەتدىگەننېمە؟تاناسىپدىگەنچۇ؟دەپئۇقۇغۇچىلاردىنسۇئالسوراشئارقىلىق،كونادەرسنىئەسلتىپ،يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلىدۇ.ئالدىبىلەنئۇقۇغۇچىلارنىئىشلەپبېقىشقايىتەكلىنىپ،ئۇقۇغۇچىلاربىرقېتىمئىشلەپچىققاندىنكىيىن،خۇلاسىلەپچۈشەندۈرۈشئېلىپبېرىلىدۇ.111\n2.تاناسىپنىيىشىشتىكىئاساسنېمە؟تۆۋەندىكىتاناسىپلارنىيېشىڭ.3.ھۆكۈمقىلىشبولۇپ،ئالدىبىلەنباغلىنىشلىقئىككىمىقدارنىڭكۆپەيىتمىسىتۇراقلىقمۇ؟ياكىبۆلۈنمىسىتۇراقلىقمۇ؟بۇئارقىلىقھۆكۈمقىلىڭ.تەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.ئوڭتاناسىپتۈزىدۇ.4.تاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىرەتىلەشۋەتەكرار1-مىسال2-مىسال112\nدەرستېمىسى:10-مەشىق1سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭپەرقىنى،تاناسىپنىيېيىشئۇسۇلىۋەماسسىشىتاپنىيېيىشئۇسۇللىرىنىپۇختائىگەللەپ،ئەملىقوللىنالايدىغانقىلىش.جەريانۋەئۇسۇل:تاناسىپ،نىسپەتۋەماسسىشىتاپلارغادائىرقائىدىلەرنىپۇختائىگەللىتىش.ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنشتەربىيسىئېلىپبېرىلىدۇ.مۇھىمنوقتا:ئوڭتاناسىپۋەتەتۈرتاناسىپنىڭپەرقىنى،تاناسىپنىيېيىشئۇسۇللىرىنىپۇختائىگەللەپ،ئەملىقوللىنالايدىغانبۇلۇش.قىيىننوقتا:مەسىللەردەبېرىلگەنشەرتبىلەنسورالغانسۇئالنىئانالىزقىلىشئارقىلىق،مەسىلدىكىقايسىمىقدارنىڭقانداقتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولدىغانلىقىنىئېنىقلاپ،ئوڭ-تەتۈرتاناسىنىپنىڭمەنىسىدىنپايدىلنىپ،ئىپادەتۈزىيەلەيدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:بىزنىسپەت،تاناسىپقادائىرنۇرغۇنلىغانبىلىملەرنىئۆگىنىپئۆتتۇق.ئۇنداقبولسا،قايسىڭلارجاۋاپبېرىپباقىسلەر؟نىسپەتدىگەننېمە؟تاناسىپدىگەنچۇ؟دەپئۇقۇغۇچىلاردىنسۇئالسوراشئارقىلىق،كونادەرسنىئەسلتىپ،يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلىدۇ.ئالدىبىلەنئۇقۇغۇچىلارنىئىشلەپبېقىشقايىتەكلىنىپ،ئۇقۇغۇچىلاربىرقېتىمئىشلەپچىققاندىنكىيىن،خۇلاسىلەپچۈشەندۈرۈشئېلىپبېرىلىدۇ.شۇئارقىلىقئۇقۇغۇچىلارنىڭئەمىلىقولسېلىپئىشلەشئىقتىدارىۋەمىڭەئىشلىتىش،ئەستايىدىلبۇلۇشئىقتىدارىنىئۆستۈرۈشكەئەھمىيەتبېرىدۇ.113\n1.بوشئورۇننىتولدۇرۇڭ(1)ئۆزئاراچشلەشتۇرۇلگەنئككىدانەچەمبەرشەكللكچىشلقچاقنىڭچىشسانلىرىنىڭنىسبىتى4:3بولۇپچوڭچىشلقچاقنىڭ36چىشىباربولساكچكچىشلىقچاقنىڭ(27)چىشىبار.2)بىرخەرىتىدىكىبەشسانتىمېتىركىلىدىغانئارىلىق15كىلومىتىركىلىدىغانئەمەلىيئارىلىقبۇخەرىتىنىڭماسىشتابى(1:300000)بولىدۇ.(3)ئۇزۇنلۇقى5سانتىمىتىر،كەڭلىكى3سانتىمىتىربولغانتىكتۆتبۇلۇڭنىنىسبەت3:1بويچەچوڭايىتقانداكىلىپچىققانشەكىلنىڭيۈزى(1357)كۋادراتسانتىمېىتربولىدۇ.2.تۆۋەندىكىتاناسىپلارنىيېشىڭ.3.ئوقۇغۇچىلاردىنسوراشئارقىلىقئومۇملاشتۇرلىدۇ.ئوڭتاناسىپتەتۈرتاناسىپ4.ماسىشتابى1:2000000خەرىتىدىكىئارىلىق5.5سانتىمېىتىرماسىشتابى1:5000000ئەمەلىيئۇزۇنلۇقىتېپىۋېلىپخەرىتىدىكىئارىلىقنىتاپىمىز.ئالدىبىلەنئالدىنقىخەرىتىدىنپايدىلنىپئەمەلىيئۇزۇنلۇقنىتاپىمىز.ئەمەلىيئۇزۇنلۇق114\nتېپىۋالغانئەمەلىيئارىلىقتىنپايدىلنىپخەرىتىدىكىئارىلىقنىتاپىمىز.5.مەسلە:دوسكالاھيەسى53142تاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى115\nدەرستېمىسى:سىتاتسىتكا1-سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى:پىرسەنتبىلەنبېرىلگەنئىستاستىكىلىقجەدۋەللەرنىتۈزۈشنىڭقەدەمباسقۇچلىرىنىبىلۋېلىش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىساللارئارقىلىقسىتاستىكىلىقجەدۋەللەرنىقىسقىچەتەھلىلقىلالايدىغانۋەچۈشىنەلەيدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەقىممەتقارشى:سىتاستىكىلىقجەدۋەللەرنىقىسقىچەتەھلىلقىلالايدىغان،پىرسەنتبىلەنئېلىنغانسىتاستىكىلىقجەدۋەللەرنىتۈزىيەلەيدىغان،مەشىقنىتەلەپبويىچەئەستايىدىلئىشلىيەلەيدىغانقىلىش.مۇھىمنوقتا:پىرسەنتنىئۆزئىچىگەئالغانسىتاستىكىلىقجەدۋەلتۈزۈش،جەدۋەلگەقاراپمەسىللەرگەتوغراجاۋاپبېرىش.قىيىننوقتا:بىرسىتوندىكىپىرسەنتلەرنىجەملەپھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىزغۇچ،كۈزىتىش،چۈشەندۈرۈش،تەھلىلقىلىش،خۇلاسىلەش.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلار،بىزئىلگىرىنۇرغۇنسانلىقمەلۇماتلارنىتۈرلەرگەبۆلۈپ،رەتلەشنىئۆگىنىپئۆتتۈق.ئۇنداقتاقايسڭلارئىلگىرىئۆگۈنۈپبولغانمەزمۇنلارنىئەسلەپھېسقىلغىنىڭلارنىئوتتۇرغاقويۇپباقالايسىلەر؟(ئۇقۇغۇچىلارئۆزلىرىھېسقىلغانلىرىنىئىختىيارئوتتۇرغاقويىدۇ)يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:بۇسائەتتەئۆتمەكچىبولغاندەرسىمىز«سىتاستىكىلىقجەدۋەل»بۇلۇپ،بۇدەرستەقانداقمەزمۇنلارنىڭسۆزلەنگەنلىكىنىتەپسىلىكۆرۈپچۈشىنىپچىقايلى.سىتاستىكىلىقجەدۋەلنىتۈزگەندە،مۇناسىۋەتلىكسانلىقمەلۇماتلارنىڭئارسىدىكىمۇناسىۋەتنىچۈشىنىپ،ئاندىنسىتاستىكىلىقجەدۋەلتۈزۈشكېرەك.دۇڭسەنكەنتىنىڭئۇمۇمىكىىرمىۋەكەنتباشقۇرغانكارخانىلاركىرىمنىڭسىتاستىكىلىقجەدۋەلنىكۈرۈپباقايلى.116\n1-مىسال:تۆۋەندەرەڭلىكتېلۋېزوربازىردىكىھەرخىلماركىلىقتېلۋېزورلارنىڭئىگەللىگەننىسبىتىنىڭدىئاگىراممىسىبىرلگەن،بەزىلەرAماركىلىقتېلۋېزورنىڭبازىرىئىتتىكدەپقارىغان،سىزئۇلارنىڭقارشىغاقوشۇلامسىز؟باشقىلار47%Dماركىلىق%8Cماركىلىق%10Bماركىلىق%15Aماركىلق%20دىئاگىراممىدىكىباشقىلارقايسىماركىلىقرەڭلىكتېلۋېزورلارنىئۆزئىچىگەئالىدۇ؟ئۇنىڭئىچىدىكىAماركىلىققاقارىغانداتېخىمۇبازىرىئىتتىكرەڭلىكتېلۋېزوربولىشىمۈمكىن.يۇقىرقىدىئاگىرامماتەمىنلىەەنسانلىقمەلۇماتلارئېنىقئەمەس،ئۇرەڭلىكتېلۋېزوربازىردىكىھەرخىلماركىلىقرەڭلىكتېلۋېزورلارنىڭئىگىلىگەننىسبىتىگەمۇناسىۋەتلىكئەھۋاللارنىئەتراپلىقئەكىسئەتتۈرۈپبىرەلمەيدۇ.2-مىسال:تۆۋەندەمەلۇمشىركەتنىڭAۋەBخىزمەتچىسىتۈزگەنشۇشىركەتتىكىخىزمەتچىلەرنىڭبۇلتۇركىيىنكىيېرىميىلدىكىموئاشىنىڭدىئاگىراممىسىبىرىلگەن.بۇئىككىدىئاگىراممىنىكۆرۈپدەسلەپتەنېمىنىھىسقىلدىڭىز؟دىئاەىراممىنغائاساسەنسېلىشتۇرغانداۋەھۆكۈمقىلغاندائۆلچەمنىبىلىككەكەلتۈرۈشكەئالاھىدەدىققەتقىلىشكىرەك.باشقىلار47%Dماركىلىق%8Cماركىلىق%10Bماركىلىق%15Aماركىلق%20117\nدوسكالاھيەسى12تاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى118\nدەرستېمىسى:سىتاتسىتكا11-مەشىق1-سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى:پىرسەنتبىلەنبېرىلگەنئىستاستىكىلىقجەدۋەللەرنىتۈزۈشنىڭقەدەمباسقۇچلىرىنىبىلۋېلىش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىساللارئارقىلىقسىتاستىكىلىقجەدۋەللەرنىقىسقىچەتەھلىلقىلالايدىغانۋەچۈشىنەلەيدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەقىممەتقارشى:سىتاستىكىلىقجەدۋەللەرنىقىسقىچەتەھلىلقىلالايدىغان،پىرسەنتبىلەنئېلىنغانسىتاستىكىلىقجەدۋەللەرنىتۈزىيەلەيدىغان،مەشىقنىتەلەپبويىچەئەستايىدىلئىشلىيەلەيدىغانقىلىش.مۇھىمنوقتا:پىرسەنتنىئۆزئىچىگەئالغانسىتاستىكىلىقجەدۋەلتۈزۈش،جەدۋەلگەقاراپمەسىللەرگەتوغراجاۋاپبېرىش.قىيىننوقتا:بىرسىتوندىكىپىرسەنتلەرنىجەملەپھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىزغۇچ،كۈزىتىش،چۈشەندۈرۈش،تەھلىلقىلىش،خۇلاسىلەش.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلار،بىزئىلگىرىنۇرغۇنسانلىقمەلۇماتلارنىتۈرلەرگەبۆلۈپ،رەتلەشنىئۆگىنىپئۆتتۈق.ئۇنداقتاقايسڭلارئىلگىرىئۆگۈنۈپبولغانمەزمۇنلارنىئەسلەپھېسقىلغىنىڭلارنىئوتتۇرغاقويۇپباقالايسىلەر؟(ئۇقۇغۇچىلارئۆزلىرىھېسقىلغانلىرىنىئىختىيارئوتتۇرغاقويىدۇ)يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:بۇسائەتتەئۆتمەكچىبولغاندەرسىمىز«سىتاستىكىلىقجەدۋەل»بۇلۇپ،بۇدەرستەقانداقمەزمۇنلارنىڭسۆزلەنگەنلىكىنىتەپسىلىكۆرۈپچۈشىنىپچىقايلى.سىتاستىكىلىقجەدۋەلنىتۈزگەندە،مۇناسىۋەتلىكسانلىقمەلۇماتلارنىڭئارسىدىكىمۇناسىۋەتنىچۈشىنىپ،ئاندىنسىتاستىكىلىقجەدۋەلتۈزۈشكېرەك.دۇڭسەنكەنتىنىڭئۇمۇمىكىىرمىۋەكەنتباشقۇرغانكارخانىلاركىرىمنىڭسىتاستىكىلىقجەدۋەلنىكۈرۈپباقايلى.119\n11-مەشىقباشقىلار30%لەپەر%10سېرىك%15ئىتوت%20ناخشا%20باشقىلار%%1.(1)قايسىخىلسەنئەتنۇمۇرلىرىنىياخشىكۆرىدىغانلارنىڭسانىئەڭكۆپئىكەنلىكىگەھۆكۈمقىلالامسىز؟(2)سىزنىڭقانداقئۆزگەرتىشتەكلىۋىڭىزبار؟2.دىئاەىراممىنىدوسكىغاسىزىپئوقۇغۇچىلاردىنبىرىلگەنسانلىقمەلۇماتلارنىسوراشئارقىلىقچۈشەندۈرلىدۇ.دىئاگىراممغاقارىغاندا،ھاۋاتېمپىراتۇرسىنىڭئۆگىرىشىنىناھايىتىتىزبولغانلىقىنىھىسقىلدىڭىزمۇ؟ئايلىقئوتتۇررچەھاۋاتېمپىراتۇرسىنىڭئەمەلىيپەرقىقانچىلىك؟120\nدوسكالاھيەسى11-مەشىق12تاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى121\nدەرستېمىسى:5.ماتېماتىكامەيدانى1سائەتئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى:مۇستەقىلھالداتەپەككۈرقىلىشقابلىيتىنىئۆستۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىساللارئارقىلىقمىقدارلارئوتتۇرسىدىكىمۇناسىۋەتلەرنىتوغراتەھلىلقىلىشۋەچۈشىنەلەيدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەقىممەتقارشى:ماتېماتىكىلىقمىقدارلارمۇناسىۋىتىگەتوغراباھابىرش،توغرامۆلچەرلەش،مۇھىمنوقتا:ئەمەلىيمىساللارغاتەدبىقلاپمەسلىلەرنىتوغرايىشەلەيدىغانبولۇش.قىيىننوقتا:سانلىقمەلۇماتلارنىڭتەخمىنىيھالداتوغرابولىشىغاكاپالەتلىكقىلالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىزغۇچ،قىستۇرمارەسىملەريېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلار،بىزئىلگىرىنۇرغۇنسانلىقمەلۇماتلارنىتۈرلەرگەبۆلۈپ،رەتلەشنىئۆگىنىپئۆتتۈق.ئۇنداقتاقايسڭلارئىلگىرىئۆگۈنۈپبولغانمەزمۇنلارنىئەسلەپھېسقىلغىنىڭلارنىئوتتۇرغاقويۇپباقالايسىلەر؟(ئۇقۇغۇچىلارئۆزلىرىھېسقىلغانلىرىنىئىختىيارئوتتۇرغاقويىدۇ)يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:بۇسائەتتەئۆتمەكچىبولغاندەرسىمىز«ماتېناتىكامەيدانى»بۇلۇپ،بۇدەرستەقانداقمەزمۇنلارنىڭسۆزلەنگەنلىكىنىتەپسىلىكۆرۈپچۈشىنىپچىقايلى.مۇناسىۋەتلىكسانلىقمەلۇماتلارنىڭئارسىدىكىمۇناسىۋەتنىچۈشىنىپ،ئاندىنمۆلچەرلەشنىبىلىش.122\n5.ماتېماتىكامەيدانى1.مىسال:4تالقېرىنداشنى3قەلەمقاپچۇقىغاسالايلى.قاندقسېلىشىمىزىدىنقەتئېنەزەرھامانبىرقاپچۇققاكەمدېگەندە2تالقېرنداشسېلىنىدۇ.نىمەئۈچۈن؟جاۋاپ:چۈنكىمۇنداقئويلىساقبۇلىدۇ؛ئەگەرھەربىرقاپچۇققا1تالدىنقېرنداشسېلىنسائەڭكۆپبولغاندا3تالقېرنداشسېلنىدۇ.ئېشىپقالغان1تالنىبۇئۈچقاپچۇقنىڭبىرىگەسېلىشقاتوغراكېلىدۇ.شۇنىڭئۈچۈنكەمدېگەندە2تالقېرنداشئوخشاشبىرقاپچۇققاسېلىنىدۇ.0000مەنھەرخلئەھۋاللاربويىچەتېزىپباقتىم.ئېشلەپبېقىڭ7كەپتەر5كاتەككەكىرىمەكچىبولساكەمدېگەندە2كەپتەرئوخشاشبىركاتەككەكىرىدۇ.نىمەئۈچۈن؟جاۋاپ:چۈنكىمۇنداقئويلىساقبۇلىدۇ؛ئەگەرھەربىركاتەككە1دانەدىنكىرسەئەڭكۆپبولغاندا5دانەكەپتەركىرەلەيدۇ.ئېشىپقالغان2دانەكەپتەربۇبەشكاتەكنىڭئىككىسىگەبىردانەدىنكىرشكەتوغراكېلىدۇ.شۇنىڭئۈچۈنكەمدېگەندە2دانەكەپتەرئوخشاشبىركاتەككەكىرىدۇ.2.مىسال:5پارچەكىتاپنى2تارتمىغاسالايلى.قاندقسېلىشىمىزىدىنقەتئېنەزەرھامانبىرتارتمىغاكەمدېگەندە3پارچەكىتاپسېلىنىدۇ.بىرتارتمىغا4پارچە،يەنەبىرپارتىغا1پارچەكىتابسالىمىز.ئەگەرھەربىرتارتمىغاكۆپبولغاندا2پارچەكىتابسالساق،1پارچەكىتابئېشىپقالىدۇ.ئەگەر7پارچەكىتابباربولسائەھۋالقانداقبۇلىدۇ؟9پارچەبولسىچۇ؟123\nشۇنىڭئۈچۈن5شارچىنىئالساق،ئۇلارنىڭ2سىجەزمەنئوخشاشرەڭلىكبۇلىدۇ.بىزيەنەتۆۋەندىكىدەكئويلاپباقايلى.ئىككىخىلرەڭلىكشارچەبار،3شارچىنىئالساقئېلنغانشارچەچۇقۇمئوخشاشرەڭلىك2شارچەبۇلىشىغاكاپالەتلىكقىلغىلىبۇلىدۇ.چۈنكىئېلنغانشارچەنىڭسانئۇلارنىڭرەڭگىنىڭخىلسانىدىن1كۆپبولسىلا،ئىككىشارچەئوخشاشرەڭلىكبۇلىشىغاكاپالەتلىكقىلغىلىبۇلىدۇ.مەسىلەن:3شارچىنىئالساق،4نىئئاساق،5نى،7نىئاساقتۆۋەندىكىدەكبۇلىدۇ.شۇنىڭئۈچۈنئېلنغانشارچەنىڭسانئۇلارنىڭرەڭگىنىڭخىلسانىدىن1كۆپبولسىلا،كەمدېگەندە2ئوخشاشرەڭلىكبۇلىدۇ.ئىشلەپبېقىڭ1.گۇلباغباشلانغۇچمەكتەپنىڭ6-يللىقىدا370ئوقۇغۇچىبار،بۇنىڭئىچىدىكى6-يىللق(2)سىنپتا49ئوقۇغۇچىبار.6-يىللق(2)سىنپتاكەمدېگەندە5ئوقۇغۇچىئوىشاشبىركۈندەتۇغۇلغان.6-يىللقتىكىئىككىئۇقۇغۇچىچۇقۇمئوخشاشبىركۈندەتۇغۇلغان.ئۇلارنىڭدېگنىتوغرىمۇ؟نىمەئۈچۈن؟توغرا،چۈنكىبىريىل12ئاي،6-يىللق(2)سىنپتابولسا49ئوقۇغۇچىبار.شۇنىڭئۈچۈنقالدۇقلۇقبۆلۇشئۇسۇلىبۇيچەتەھلىلقىلىساق،6-يىللق(2)سىنپتاكەمدېگەندە5ئوقۇغۇچىئوىشاشبىركۈندەتۇغۇلغان.2.قىزىل،سېرىق،كۆكۋەئاقرەڭلىكشارچىنڭھەرقايسىسدىن10دانىسىبىرخالتىخاسېلىنخان.خالتىدىنكەمدېگەندەقانچەشارچىنىئالخاندا،ئۇلارنىڭئىچىدەئوخشاشرەڭلك2شارچىنىڭبارلىقىخاكاپالەتلىكقىلخىلىبولىدۇ؟124\nخالتىدىنكەمدىگەندە5شارچىنىئالخاندا،ئۇلارنىڭئىچىدەئوخشاشرەڭلك2شارچىنىڭبارلىقىخاكاپالەتلىكقلخىلىبولىدۇ.دوسكالاھيەسى123تاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى125\nدەرستېمىسى:5.ماتېماتىكامەيدانى12-مەشىق1سائەتئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى:مۇستەقىلھالداتەپەككۈرقىلىشقابلىيتىنىئۆستۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىساللارئارقىلىقمىقدارلارئوتتۇرسىدىكىمۇناسىۋەتلەرنىتوغراتەھلىلقىلىشۋەچۈشىنەلەيدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەقىممەتقارشى:ماتېماتىكىلىقمىقدارلارمۇناسىۋىتىگەتوغراباھابىرش،توغرامۆلچەرلەش،مۇھىمنوقتا:ئەمەلىيمىساللارغاتەدبىقلاپمەسلىلەرنىتوغرايىشەلەيدىغانبولۇش.قىيىننوقتا:سانلىقمەلۇماتلارنىڭتەخمىنىيھالداتوغرابولىشىغاكاپالەتلىكقىلالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىزغۇچ،قىستۇرمارەسىملەريېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلار،بىزئىلگىرىنۇرغۇنسانلىقمەلۇماتلارنىتۈرلەرگەبۆلۈپ،رەتلەشنىئۆگىنىپئۆتتۈق.ئۇنداقتاقايسڭلارئىلگىرىئۆگۈنۈپبولغانمەزمۇنلارنىئەسلەپھېسقىلغىنىڭلارنىئوتتۇرغاقويۇپباقالايسىلەر؟(ئۇقۇغۇچىلارئۆزلىرىھېسقىلغانلىرىنىئىختىيارئوتتۇرغاقويىدۇ)يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:بۇسائەتتەئۆتمەكچىبولغاندەرسىمىز«ماتېناتىكامەيدانى»بۇلۇپ،بۇدەرستەقانداقمەزمۇنلارنىڭسۆزلەنگەنلىكىنىتەپسىلىكۆرۈپچۈشىنىپچىقايلى.مۇناسىۋەتلىكسانلىقمەلۇماتلارنىڭئارسىدىكىمۇناسىۋەتنىچۈشىنىپ،ئاندىنمۆلچەرلەشنىبىلىش.126\n127\nتاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسى1.2.3.4.128\nدەرستېمىسى:5.ماتېماتىكامەيدانىسۇنىتىجەپئىشلىتىش1سائەتئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمئىقتىدارنىشانى:مۇستەقىلھالداتەپەككۈرقىلىشقابلىيتىنىئۆستۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:ئەمىلىمىساللارئارقىلىقمىقدارلارئوتتۇرسىدىكىمۇناسىۋەتلەرنىتوغراتەھلىلقىلىشۋەچۈشىنەلەيدىغانقىلىشھېسىياتپوزىتىسىيەقىممەتقارشى:ماتېماتىكىلىقمىقدارلارمۇناسىۋىتىگەتوغراباھابىرش،توغرامۆلچەرلەش،مۇھىمنوقتا:ئەمەلىيمىساللارغاتەدبىقلاپمەسلىلەرنىتوغرايىشەلەيدىغانبولۇش.قىيىننوقتا:سانلىقمەلۇماتلارنىڭتەخمىنىيھالداتوغرابولىشىغاكاپالەتلىكقىلالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى:سىزغۇچ،قىستۇرمارەسىملەريېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ساۋاقداشلار،بىزئىلگىرىنۇرغۇنسانلىقمەلۇماتلارنىتۈرلەرگەبۆلۈپ،رەتلەشنىئۆگىنىپئۆتتۈق.ئۇنداقتاقايسڭلارئىلگىرىئۆگۈنۈپبولغانمەزمۇنلارنىئەسلەپھېسقىلغىنىڭلارنىئوتتۇرغاقويۇپباقالايسىلەر؟(ئۇقۇغۇچىلارئۆزلىرىھېسقىلغانلىرىنىئىختىيارئوتتۇرغاقويىدۇ)يېڭىبىلىمئىگەللىتىش:بۇسائەتتەئۆتمەكچىبولغاندەرسىمىز«سۇنىتىجەپئىشلىتىش»بۇلۇپ،بۇدەرستەقانداقمەزمۇنلارنىڭسۆزلەنگەنلىكىنىتەپسىلىكۆرۈپچۈشىنىپچىقايلى.مۇناسىۋەتلىكسانلىقمەلۇماتلارنىڭئارسىدىكىمۇناسىۋەتنىچۈشىنىپ،ئاندىنمۆلچەرلەپباقايلى.129\nسۇنىتىجەپئىشلىتىشسۇتىجەشنىئۆزىمىزدىنباشلايلىئەتراپىڭىزداسۇنىئىسراپقىلىشھادىسلىرىنىڭبار-يوقلۇقىنىتەكشۈرۈڭ.ئەگەرباربولسا،بەلگىلىكۋاقىتئىچىدەئىسراپبولغانسۇنىڭمىقدارىنىئامالقىلىپئۆلچەڭھەمئلاچەشنەتىجىسىنىدەركەئېلىپكىلىڭ.قىممەتلىكسۇبايلىقىھەريىلى3-ئاينىڭ22-كۈنى«دۇنياسۇكۈنى».دۆلىتىمىزنىڭكىشىبېشىسۇبايلىقىئاران2300،بۇ،دۇنيادىكىكىشىبېشىغاتوغراكىلىدىغانئوتتۇرچەسەۋىينىڭتەخمىنەنىبولۇپ،دۇنيابويچە121-ئورۇنداتۇرىدۇ،دۆلىتىمىزدۇنيادىكى13سۇكەمچىلدۆلەتنىڭبىرى.دۆلىتىمىزدىكى600دىنئارتۇقشەھەرئىچىدە،400دىنئارتۇقشەھەردەسۇكەمچىل،بۇنىڭئىچىدىكى110شەھەردەسۇئېغىردەرىجىدەكەمچىل.130\n131\nدەرستېمىسى؛رەتلەشۋەتەكرار1سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىقارمۇ-قارشىمەنىلىكئىككىخىلمىقدارلاردىنپايدىلىنىپمەنپىيسانۋەمۇسبەتساننىچۈشەندۈرۈش.سانئوقىدىنپايدىلىنىپسانلارنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرۇش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغامۇسبەتسانبىلەنمەنپىيسانئۇقۇمىنىئىگەللىتىشئارقىلقكرىمنىڭمۇسبەتچىقىمنىڭمەنپىبولىدىغانلىقنىبىلدۇرۇش.شۇنداقلائۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛ئوقوغۇچىلارغائىلگىرىئۈگەنگەنسانلارنىڭمۇسبەتسانئىكەنلىكىنىبىلدۈرۈش.نىمىنىڭمەنپىسانئىكەنلىكىنىبىلدۈرۈش.قىيىننۇقتا؛سانئوقىئارقىلىقسانلارنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛سىزغۇچ.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىق132\nسانۋەئالگىبراسانلاربىلەنتونۇشۇشسىزقايسىسانلارنىئۆگىنىپبولدىڭىز؟ئۇلارنىڭتۇمۇشتىكىقوللىنىلىشىنىئېيتىپبېرىڭ.چومولاڭماچوققىسىنىڭئېگىزلىكىm8844.43.جەنۇبىقۇتۇبنىڭيىللىقئوتتۇرچەھاۋاتېمپىراتۇرسىپەقەت℃25-بۇيىلشەھرىمىزدەھاۋاسۈپىتىياخشىبولغانكۈنسانىپۈتۈنيىلنىڭسنىئىگىلەيدۇ.تەركىبى:قوييۇڭى%40.خىمىيلىكتالا%60مانابهلارپىرسەنىتكەمۇناȳىۉۋەتلىكسانلاربۇ؄وȺەت1722بەت.بۇتەبئىسانلار......،3-،2-،1-،0،1،2،3،......لارغائوخشاشسانلارئومۇملاشتۇرۇلۇپپۈتۈنسانلاردەپئاتىلىدۇ.پۈتۈنسانلارنىڭسانىچەكسىز.تەبئىسانلارپۈتۈنسانلارنىڭبىرقىسمى.«1»بولساتەبئىسانبىرلىكى.ئىشلەپبېقىڭ(1.2.3.4)لەرمۇسبەتسان.(1-،2-،3-،4-)لەرمەنپىيسان.((1.2.3.4)لەرتەبئىيسان،(1-،2-،3-،4-،0،1،2،3،4)لەرپۈتۈنسان.ئونلۇقسىستىمابويچەساناشئۇسۇلىدىگەننېمە؟جاۋاپ:بىرلەر،ئونلەر،يۈزلەر،مىڭلاردىگەنگەئوخشاشساناشئۇسۇلىئونلۇقسىستىمابويچەساناشئۇسۇلىدەپئاتىلىدۇ.2.ئىككىساننىڭچوڭ-كىچىكلىكىقانداقسېلىشتۇرلىدۇ؟يۇقىرىخانىسىدىنباشلاپچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرىمىز.133\n3.ئاددىكەسىرنىڭئاساسىخۇسۇسىيتىبىلەنئونلۇقكەسىرنىڭئاساسىخۇسىيتىنىڭقانداقمۇناسىۋىتىبار؟جاۋپ:ئاددىكەسىرنىڭسۈرىتىنىمەخرىجىگەبۆلۈشئارقىلىقئونلۇقكەسىرگە،ئونلۇقكەسىرنىئوندىننەچچە،يۈزدىننەچچە...بويچەئاددىكەسىرگەئايلاندۇرۇشقابولىدۇ.مانابۇئاددىكەسىرنىڭئاساسىخۇسۇسىيتىبىلەنئونلۇقكەسىرنىڭئاساسىخۇسىيتىنىڭمۇناسىۋىتىبولۇپھىساپلىنىدۇ.4.ئونلۇقكەسىرچىكىتىنىڭئورنىيۆتكەلسە،ئونلۇقكەسىرنىڭچوڭ-كىچىكلىكىدەقانداقئۆزگىرىشبولىدۇ؟جاۋاپ:ئوننلۇقكەسىرچىكىتىئوڭغايۆتكەلسەچوڭىيدۇ،سولغايۆتكەلسەكىچىكلەيدۇ.5.كۆپەيتكۈچى،ھەسسىلىكسان،تۈپسان،مۇرەككەپسانلارنىڭمەنىسىنېمە؟جاۋاپ:ئىشلەپبېقىڭتاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرى134\nدەرستېمىسى؛رەتلەشۋەتەكرار13-مەشىق2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىقارمۇ-قارشىمەنىلىكئىككىخىلمىقدارلاردىنپايدىلىنىپمەنپىيسانۋەمۇسبەتساننىچۈشەندۈرۈش.سانئوقىدىنپايدىلىنىپسانلارنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرۇش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغامۇسبەتسانبىلەنمەنپىيسانئۇقۇمىنىئىگەللىتىشئارقىلقكرىمنىڭمۇسبەتچىقىمنىڭمەقپىمۇھىمنۇقتا؛ئوقوغۇچىلارغائىلگىرىئۈگەنگەنسانـارنىڭхۇسبەتسانئىكەنلىكىنىبىلدۈرۈش.نىمىنىڭمەنپىسانئىكەنلىكىنىبفلدۈرۈش.؂ىيوننۇقتا؛سانئوقئارقىلىقسانلارنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنىسېلىشتۇرالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛سىزغۇچ.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىق135\n136\n4.تۆۋەندەبىرىلگەنجەددۋەلدىكىبوشئورۇنلارغامۇۋاپىقسانيېزىڭ.4..تۆۋەندەبىرىلگەنسانلاردىكى«2»نىڭئىپادىلەيدىغانمەنىسىنىئېيتىپبىرىڭ.23تەئونلارخانىسىدە،0.52دەيۈزلۈكئۆلۈشلەرخانىسىدە،دەسۈرەت،203.7دەمىڭلارخانىسىدىكى2نىئىپادىلەيدۇئونلۇقكەسىرئاددىكەسىرپىرسەنىت0.4%400.75%750.8%806.نىڭئىچىگەمۇۋاپىقبەلگەقويۇڭ.7.نەتىجىسىنىبىۋاستەيېزىڭ.8.تولدۇرۇپبېقىڭ.6نىڭ30ئىچىدىكىھەسسىلىكسانلىرى4نىڭ30ئىچىدىكىھەسسىلىكسانلىرى15نىڭكۆپەيىتكۈچىلىرى،12نىڭكۆپەيىتكۈچىلىرى4بىلەن6نىڭ30ئىچىدىكىئومۇمىھەسسىلىكلىرى12بىلەن15نىڭئومۇمىكۆپەيىتكۈچىلىرى12بىلەن15نىڭئەڭچوڭئومۇمىكۆپەيىتكۈچىسى(3)4بىلەن6نىڭئەڭكىچىكئومۇمىھەسسىلىكى(12)137\n9.تۆۋەندىكىلەرتوغرىمۇ؟سەۋەبىنىچۈشەندۈرۈڭ.0.56نىئۇنىڭ1000ھەسسىگىچەچوڭايىتساق560بولىدۇ(√)0بولسامۇسبەتسان(x)بىرساننىڭئەكىسسانىبۇساندىنكىچىكبولىشىناتايىن(√)تاقسانلارنىڭھەممىسىتۈپسان،جۈپسانلارنىڭھەممىسىمۇرەككەپسانبولىدۇ.(x)mنىm%50قىلىپيېزىشقابولىدۇ.تاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى41523138\nدەرستېمىسى؛رەتلەشۋەتەكرارسانلارئۈستىدەئەمەللەر2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىھەرقايسىئەمەللەرنىڭمەنىسىنىبىلىش،ئەمەللەرتەرتىۋىنىئەسلىتىش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغاتۆتئەمەلئۇقۇمىنىئىگەللىتىشئارقىلقئەللەرتەرتىۋىگەئاساسەنھىساپلاشلارنىتوغرائېلىپبېرىش.شۇنداقلائۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛ئوقوغۇچىلارغائىلگىرىئۈگەنگەنپۈتۈنسان،ئاددىكەسىر،ئونلۇقكەسىرلەرئۈستىدىكىئەمەللەرنىڭئوخشىمايدىغانجايلىرىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبولۇش.قىيىننۇقتا؛ئونلۇقكەسىر،ئاددىكەسىرلەرنىكۆپەيتىش-بۆلۈش،قوشۇش-ئېلىشنىئەمەللەرتەرتىۋىبويچەتوغراھىساپلاش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛سىزغۇچ.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىققىلىش.يېڭىدەركەباشلاپكىرىش:ئونلۇقكەسىرلەرنىكۆپەيتىشتە،ئاۋۋالپۈتۈنسانلارنىكۆپەيتىشنىھىسابلاشئۇسۇلىبويچەكۆپەيىتمىنىھىسابلاپ،ئاندىن()بەلگىلەيمىز.تۆتئەمەلنىھىساپلاشداۋامىدا،يەنەتۆۋەندىكىئالاھىدەئەھۋاللارغادىققەتقىلىشكىرەك.139\nئىشلەپبېقىڭ:تۆۋەندىكىمىساللارنىھىسابلىغاندا،ئالدىبىلەننېمىلەرگەدىققەتقىلىشكىرەكلىكىنىئويلاپبېقىڭ.ئونلۇقكەسىرچىكىتىنىئۇدۇلكەلتۈرۈشكەدىققەتقىلىشكىرەك.ئونلۇقكەسىرچىكىتىنىبەلگىلەشكەدىققەتقىلىشبۆلگۈچىنىقانچەھەسسەچوڭايتىپپۈتۈنسانغائايلاندۇرساقبۆلۈنگۈچىنىشۇنچەھەسسەچوڭايتىشقادىققەتقىلىش.ئومۇمىمەخرەجگەكەلتۈرۈشكەدىققەتقىلىشئاددىكەسىرلەرنىكۆپەيتىشبۆلۈشنىئارىلاشھىساپلاشتائەمەللەرتەرتىۋىگەدىققەتقىلىش.بىزقايسىئەمەلقانۇنلىرىنىئۈگەندۇق؟ئىسىڭزدىمۇ؟ئاتىلىشىمىساللارھەرپبىلەنئىپادىلىنىشىقوشۇشئەمىلىنىڭئورۇنئالماشتۇرۇشقانۇنى15+28=28+15قوشۇشئەمىلىنىڭگۇرۇپپىلاشقانۇنى15+28+7=15+(28+7)كۆپەيتىشئەمىلىنىڭئورۇنئالماشتۇرۇشقانۇنى15×28=28×15كۆپەيتىشئەمىلىنىڭگۇرۇپپىلاشقانۇنى15×28×7=15×(28×7)كۆپەيتىشئەمىلىنىڭتارقىتىشقانۇنى15×(28+7)=15×28+15×7ئارىلاشئەللەرنىبىجىرگەندە،كۆپھاللاردايۇقىرقىئەمەلقانۇنلىرىدىنپايدىلنىپھىسابلاشجەريانىنىئاددىيلاشتۇرغىلىبولىدۇ.1-مىسال:نىھىسابلايلى.ئارىلاشئەمەللەرنىھىسابلاشتەرتىپىقانداق؟بۇمىسالنىھىسابلاشجەريانىداقايسىئەمەلقانۇنىقوللىنىلىدۇ؟بۇنىڭداكۆپەيتىشنىڭتارقىتىشقانۇنىدىنپايدىلنىمىز.ئىشلەپبېقىڭ:140\nھىسابلاشئارقىلىقنۇرغۇنلىغانئەمەلىيمەسلىلەرنىھەلقىلغىلىبولىدۇ.2-مىسال:6-يىللىقتىكىلەر«كىچىككەشپىيات»مۇسابىقىسىئۆتكۈزدى.6-يىللىق(1)سىنىپتىكىئوقۇغۇچىلار32ئەسەرتاپشۇرغان،6-يىللىق(2)سىنىپتىكىئوقۇغۇچىلارنىڭتاپشۇرغىنى6-يىللىق(1)سىنىپتىكىنىڭكىدىنھەسسەكۆپبولسا،6-يىللىق(2)سىنىپتىكىئوقۇغۇچىلارقانچەئەسەرتاپشۇرغان؟32پارچە؟پارچە6-يىللىق(1)سىنىپ6-يىللىق(2)سىنىپ6-يىللىق(1)سىنىپنىڭكىدىنھەسسەكۆپجاۋابى:6ـيىللىق(2)سىنىپ40پارچەئەسەرتاپشۇرغانئىشلەپبېقىڭ:كىتابخانىنىڭ1-پەسىلدىكىسېتىشسوممىسى150مىڭيۈەن،2-پەسىلدىكىسېتىشسوممىسى165مىڭيۈەنبولسا،2-پەسىلدىكىسېتىشسوممىسى1-پەسىلدىكىدىنقانچەپىرسەنىتئاشقان؟جاۋابى:2-پەسىلدىكىسېتىشسوممىسى1-پەسىلدىكىدىن%10پىرسەنىتئاشقانتاپشۇرۇقدەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى41523141\nدەرستېمىسى؛رەتلەشۋەتەكرار14-مەشىق2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىھەرقايسىئەمەللەرنىڭمەنىسىنىبىلىش،ئەمەللەرتەرتىۋىنىئەسلىتىش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،ئۇقۇغۇچىلارغاتۆتئەمەلئۇقۇمىنىئىگەللىتىشئارقىلقئەللەرتەرتىۋىگەئاساسەنھىساپلاشلارنىتوغرائېلىپبېرىش.شۇنداقلائۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛ئوقوغۇچىلارغائىلگىرىئۈگەنگەنپۈتۈنسان،ئاددىكەسىر،ئونلۇقكەسىرلەرئۈستىدىكىئەمەللەرنىڭئوخشىمايدىغانجايلىرىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانبولۇش.قىيىننۇقتا؛ئونلۇقكەسىر،ئاددىكەسىرلەرنىكۆپەيتىش-بۆلۈش،قوشۇش-ئېلىشنىئەمەللەرتەرتىۋىبويچەتوغراھىساپلاش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛سىزغۇچ.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىققىلىش.يېڭىدەركەباشلاپكىرىش:ئونلۇقكەسىرلەرنىكۆپەيتىشتە،ئاۋۋالپۈتۈنسانلارنىكۆپەيتىشنىھىسابلاشئۇسۇلىبويچەكۆپەيىتمىنىھىسابلاپ،ئاندىن()بەلگىلەيمىز.142\n14-مەشىق1.(1)43×78=3354كەئاساسەن،تۆۋەندىكىمىساللارنىڭنەتىجىسىنىبىۋاستەيېزىڭ.(2)نىڭئىچىگە«＜»،«＞»ياكى«=»نىقويۇڭ.2.تۆۋەندىكىمىساللارنىھىسابلاڭھەمتەكشۈرۈڭ.3.تۆۋەندىكىمىساللارنىقانداقھىسابلاشئاسانبولساشۇنداقھىسابلاڭ.4.ئالدىبىلەنئەمەللەرتەرتىپىنىئېيتىپ،ئاندىنھىسابلاڭ.ئالدىبىلەنتىرناقئىچىنى،ئاندىنبۆلۈشنىئاخىرداقوشۇشئەمىلىنىھىسابلايمىزئالدىبىلەنبۆلۈشنى،ئاندىنكۆپەيتىشنى،ئاخىرداقوشۇشئەمىلىنىھىسابلايمىز143\n5.ئىشخانابىربولاقئاققەغەزسېتىۋېلىپ،ئۇنىكۈنىگە20تاختىدىن28كۈنئىشلىتىشنىپىلانلىدى،ئەمەلىيەتتەئۇلارقەغەزنىتىجەپئىشلىتىشكەئەھمىيەتبېرىپ،كۈنىگە16تاختىدىنئىشلەتكەنبولسا،بۇبىربولاقئاققەغەزنىئەمەلىيەتتەپىلاندىكىدىنقانچەكۈنئارتۇقئىشلىتىدۇ؟بۇبىربولاقئاققەغەزنىئەمەلىيەتتەپىلاندىكىدىن7كۈنئارتۇقئىشلىتىدۇ6.بىرمەنزىرلىكساياھەتئورنىبۇلتۇربىريىلداتەخمىنەن1مىليۇن960مىڭسايسھەتچىنىكۈتۈۋالدى.ئۇلارئالدىنىقىيېرىميىلداكۈتۈۋالغانساياھەتچىلەرنىڭسانىپۈتۈنبىريىلدىكىساياھەتچىلەرنىڭىگە،3-پەسىلدەكۈتۈۋالغانساياھەتچىلەرنىڭسانىئالدىنىقىيېرىميېرىميىلدىكىساياھەتچىلەرنىڭىگەتوغراكەلسە،3-پەسىلدەقانچەساياھەتچىكۈتۈۋالغان؟(3-پەسىلدە630000ساياھەتچىكۈتۈۋالغان)7.بىركىيىم-كىچەكزاۋىتىنىڭبىرقۇركىيىمئىشلەپچىقىرىشنىڭتەننەرخىئەسلىدە160يۈەنئىدى،كىيىنئۇلارئىشلەپچىقىرىشكۆلىمىنىكىڭەيتىش،ھەربىرقۇركىيىمنىڭتەننەرخىنى%20تۆۋەنلەتكەنبولسا،ھازىرھەربىرقۇركىيىمنىڭتەننەرخىقانچەيۈەن؟(ھازىرھەربىرقۇركىيىمنىڭتەننەرخى128يۈەن)تاپشۇرۇق:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى4123144\nدەرستېمىسى؛رەتلەشۋەتەكرارئىپادەۋەتەڭلىمە15-مەشىق2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىسانلارنىھەرپبىلەنئىپادىلىگەندە،سانلىقمۇناسىۋەت،ئەمەلقانۇنلىرىۋەھىسابلاشفورمىلىلىرىنىئېنىقئىپادىلەشنىھەممەسلىلەرنىتوغرامۇھاكىمەقىلىپھەلقىلالايدىغانئىقتىدارنىيىتۈلدۈرۈش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،نامەلۇمنىئىگەللىتىشئارقىلقتەڭلىمىلەرنىيىشىشتەرتىۋىگەئاساسەنھىساپلاشلارنىتوغرائېلىپبېرىش.شۇنداقلائۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛ئوقوغۇچىلارغائىلگىرىئۈگەنگەنپۈتۈنسان،ئاددىكەسىر،ئونلۇقكەسىرلەرئۈستىدىكىئەمەللەرنىڭئوخشىمايدىغانجايلىرىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانھەمنامەلۇمنىتاپالايدىغانقىلىش.قىيىننۇقتا؛ھەرپنىئۆزئىچىگەئالغانئىپادىدەسانبىلەنھەرپ،ھەرپبىلەنھەرپئۆزئاراكۆپەيتىلگەنچاغدانىمىلەرگەدىققەتقىلىشنىبىلىش.ئۇقۇتۇشقۇرالى؛سىزغۇچ.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىققىلىش.يېڭىدەركەباشلاپكىرىش:نامەلۇمساننىئۆزئىچىگەئالغانتەڭلىك()دەپئاتىلىدۇ.()تۈزۈشۋەتەڭلىمىنى()ئارقىلىقنۇرغۇنلىغانئەمەلىيمەسلىلەرنىھەلقىلغىلىبولىدۇ.145\nئىپادەۋەتەڭلىمەئېيتىپبېقىڭ،ھەرپئارقىلىقنېمىنىئىپادىلىيەلەيسىز.ھەرپئاقىلىقمۇساپە،تىزلىك،ۋاقىتنىڭمۇناسىۋىتىئىپادىلىگىلىبولىدۇ.ئىشلەپبېقىڭ:aدىن3كۆپبولغانسانaدىن3ئازبولغانسان3دانەaنىئۆزئاراكۆپەيىتكەندىكىكۆپەيىتمە3دانەaنىئۆزئاراقوشقاندىكىيىغىندىaنىڭ3ھەسسىسىaنىڭى3.مىسالمەكتەپيىراققامېڭىشپائالىيتىئويۇشتۇردى.ئەسلىدەسائىتىگەKM3.8دىنمېڭىپكۆزلىگەنجايغا3سائەتتەيرتىپبېرىشنىپىلانلىغانىدى.ئەمەلىيەتتە2.5سائەتتەبەلگىلىەنگەنمۇساپىنىمېڭىپبولغانبولسا،ئوتتۇراھىساببىلەنسائىتىگەقانچەكىلومىتىدىنماڭغان؟ئەمەلىيەتتە2.5سائەتتەمېڭىپبولغانبولساسائىتىگەكىلومېتىردىنماڭغاندەپپەرەزقىلىمىز.جاۋابى:ئوتتۇراھىساببىلەنسائىتىگە4.56كىلومىتىدىنماڭغان؟ئىشلەپبېقىڭمۇنەۋۋەرتەپكۈچتېپىشمۇسابىقىسىدە42قېتىمتەپكەن،ئۇنىڭتەپكەنسانىمۇيەسسەرتەپكىننىڭىگەتوغراكەلسە،مۇيەسسەرقانچەقېتىمتەپكەن؟جاۋابى:مۇيەسسەر56قېتىمتەپكەن؟146\n15-مەشىق1.مەكتەپھەربىرىنىڭباھاسىaيۈەنبولغان9دانەپۇتبولسېتىۋېلىپ،يەنەھەربىرىنىڭباھاسى58يۈەنبولغانbدانەۋاسكىتبولسېتىۋالغان.9دانەپۇتبولنىڭئومۇمىباسىنىئىپادىلەيدۇBدانەۋاسكىتبولنىڭئومۇمىباھاسىنىئىپادىلەيدۇ.ئىككىخىلتوپنىڭباھاپەرقىنىئىپادىلەيدۇ.ئىككىخىلتوپنىڭئومۇمىباسىنىئىپادىلەيدۇ.ئەگەر45=a،6=bبولسا،ئۇھالدا(753)9a+58b=بولىدۇ.تەڭلىمىلەرنىيېشىڭ.3.بىرخىلكۆچەتنىتىكىپتەجىربەقىلغاندا،ئۇنىڭئەيبولۇشنىسبىتى%98بولغانبولسا،380تۈپكۆچەتنىڭئەيبولۇشىغاكاپالەتلىكقىلىشئۈچۈن،كەمدېگەندەقانچەتۈپكۆچەتتىكىشكىرەك؟كەمدېگەندەتەخمىنەن388تۈپكۆچەتتىكىشكىرەك؟4.كۆكەرتىشئەتىرتىدىكىلەربىرئاھالىلەرمەھەللىسىگەگۈلتىكتى.ئۇلار240تۈپئەتىرگۈلتىككەنبولۇپ،ئۇنىڭدىنيەنە16تۈپتىكسە،ئەتىرگۈلنىڭسانىتىكىلگەنسېرىنگۈلسانىنىڭ2ھەسسىگەتەڭبولىدۇ.ئۇنداقتاقانچەتۈپسېرىنگۈلتىككەن؟جاۋابى:128تۈپسېرىنگۈلتىككەن147\n5.زۇلپىيەبىرپارچەپەننىئومۇملاشتۇرۇشكىتابىنىئوقۇدى.ئۇبىرىنچىھەپتىسى90بەتئوقۇغاندىنكىيىن،بۇكىتابنىڭيەنەىئوقۇلمايقالغانبولسا،بۇكىتابجەمئىقانچەبەت؟بۇكىتابجەمئى135بەت.تاپشۇرۇق:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى4123148\nدەرستېمىسى؛رەتلەشۋەتەكراركۆپئۇچىرايدىغانمىقدارلار16-مەشىق2سائەتلىكئۇقۇتۇشنىشانىبىلىمۋەئىقتىدارنىشانىئۆگىنىپئۆتكەنمىقدارلارنىڭئۆلچەمبىرلىكلىرىنىئەستەتۇتۇش،بىرلىكلەرئوتتۇرسىدىكىبىر-بىرىگەئايلاندۇرۇشئۇسۇلىنىياخشىئىگەللىتىش.ھىسياتپۇزۇتسىيەقىممەتقارشىنىشانى،بىرلىكلەرنىھەرپئارقىلىقئىپادىلەشھەمدەئەمەلىيمىساللارئارقىلىقبىخەتەرلىكتەربىيسىبىرىش.شۇنداقلائۇقۇغۇچىلارنىڭماتىماتكىغابولغانقىزىقىشنىقوزغاش.مۇھىمنۇقتا؛ئوقوغۇچىلارغائىلگىرىئۈگەنگەنتۈرلۈكئۆلچەمبىرلىكلىرىنىئەسلىتىش،ئوخشىمايدىغانجايلىرىنىپەرىقلەندۈرەلەيدىغانھەمنامەلۇمنىتاپالايدىغانقىلىش.قىيىننۇقتا؛ھەرپنىئۆزئىچىگەئالغانئىپادىدەسانبىلەنھەرپ،ھەرپبىلەنھەرپئوتتۇرسىدىكىمۇناسىۋەتكەدىققەتقىلىشئۇقۇتۇشقۇرالى؛سىزغۇچ.كىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشئۇسۇلى؛ئۇلگەكورسىتىش،چۈشەندۇرۇش،ئۆزئاراھەمكەرلىشىشقولسېلىپمەشىققىلىش.يېڭىدەركەباشلاپكىرىش:سىغىمبىرلىكلىرىدىن(لىتىر)بىلەن(مىللىلىتىر)بارئۇزۇنلۇقبىرلىكىلىرىدىن(مىللىمېتىر)،(سانتىمېتىر)،(دىستىمېتىر)،(مېتىر)،(كىلومېتىر)قاتارلىقلاربار149\nئىشلەپبېقىڭكىلوگىرام(4600)=توننا4.6بىرئۈستەلسائىتىھەرسائەتتە3مىنۇتكىيىنقالىدۇ،موشۇبويچەھىسابلىغاندا،ئەتىگەنسائەت5تەسائەتتوغرىلاپقويۇلغانبولسا،بۇئۈستەلسائىتىكەچسائەت12نىكۆرسەتكەندە،توغراۋاقىتسائەتقانچىدىنقانچەمىنۇتئۆتكەنبولىدۇ؟جاۋابى:12دىن57مىنۇتئۆتكەنبولىدۇ.16-مەشىق1.بوشئورۇنغامۇۋاپىقئۆلچەمبىرلىكلىرىنىيېزىڭ.يەرشارىنىڭقوياشنىبىرقېتىمئايلىنىشىئۈچۈن365(كۈن)كېتىدۇ.پۇتبولمەيدانىنىڭكۆلىمىتەخمىنەن7500(كىۋادراتمېتىر)بېيجىڭدىنشاڭخەيگىچەبولغانتۆمۈريولنىڭئۇزۇنلۇقىتەخمىنەن1463(كىلومېتىر)لىيۇشىياڭنىڭ110مېتىرغاباريېر(توساق)دىنئاتلاپيۈگۈرۈشنەتىجىسى13(سىكۇنىت)مۇختەرنىڭئۆيىدىكىتوڭلاتقۇنىڭسىغىمى240(لىتىر)شەرقىشىماليولۋىسىنىڭئېغىرلىقى320(كىلوگىرام)غايىتىدۇ.كۋادراتمېتىر(520000)=گىكتار52مىنۇت(24)سائەت(2)=سائەت2.4يۈەن(9.4)=مو4يۈەن93.شاۋكەتنىڭمۇئەللىمھەرھەپتىدەكەمدېگەندە4سائەتچېنىقىشنىپىلانلىدى،ھەركۈنىسائەت16:40تىن17:20گىچەبولغانۋاقىتئۇنىڭچېنىقىشۋاقتىبولسا،ئۇپىلاننىئورۇندىيالامدۇ؟جاۋابى:پىلاننىئورۇندىيالايدۇ.150\n4.ھەجىمى1كۇبسانتىمېتىركۇبشەكىللىككىچىكياغاچپارچىللىرىنىبىرىكتۈرۈشئارقىلىقھەجىمى1كۇبمېتىربولغانبىرچوڭكۇبنىھاسىلقىلىشتا،قانچەدانەكۇبشەكىللىككىچىكياغاچپارچىسىكىرەكبولىدۇ؟كۇبشەكىللىككىچىكياغاچپارچىسىكىرەكبولىدۇ؟ئەگەركۇبشەكىللىكبۇكىچىكياغاچپارچىلىرىبىرقۇرقىلىپبىرىكتۈرۈلسە،ئۇزۇنلۇقىقانچەكىلومېتىركىلىدۇ؟جاۋابى:1000000دانەكۇبشەكىللىككىچىكياغاچپارچىسىكىرەكبولىدۇئەگەركۇبشەكىللىكبۇكىچىكياغاچپارچىلىرىبىرقۇرقىلىپبىرىكتۈرۈلسە،ئۇزۇنلۇقى10كىلومېتىركىلىدۇتاپشۇرۇق:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى4123151\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكرارنىسبەتۋەتاناسىپ1سائەتئۇقۇتۇشنىشانى:بىلىمۋەئىقتىدارنىشانى:ئوقۇغۇچىلارغانىسبەتبىلەنتاناسىپقادائىربىلىملەرنىبىلدۈرۈشۋەنىسبەتبىلەنتاناسىپنىڭقانداقباغلىنىشىبارلىقىنىبىلدۈرۈش.جەريانۋەئۇسۇل:نىسبەتبىلەنتاناسىپنىڭقانداقباغلىنىشىبارلىقىنىۋەقانداقپەرقىبارلىقىنىبىلدۈرۈشھېسىياتپوزىتىسىيەۋەقىممەتقارشى:ئەملىمساللارنىئىشلەشئۈچۈن،مىڭەئىشلىتىشكەماھىربۇلۇشئەستايىدىلبۇلۇشتوغرىسىداتەربىيەسىڭدۈرۈش.مۇھىمنوقتا:نىسبەتبىلەنتاناسىپنىڭقانداقباغلىنىشىبارلىقىنىۋەقانداقپەرقىبارلىقىنىبىلدۈرۈش.قىيىننوقتا:نىسبەتبىلەنتاناسىپقادائىربىلىملەرنىپىششىقئىگەللىتىشئۆز-ئاراباغلىنىشلىقئىككىخىلمىقدارنىڭمۇناسىۋىتىگەئاساسەنئوڭتاناسىپلىقمۇناسىۋەتۋەتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتئىكەنلىكىگەھۈكۈمقىلالايدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆز-ئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،تۈزىتىش،خۇلاسىلەشقاتارلىقئۇسۇللارقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىساللارۋەكىتابتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشقۇرالىقىلىندۇ.ئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىشجەدۋەلدىكىباغلىنىشلىقمىقدارلارتىزلىكبىلەنۋاقىتتىنئىبارەتبۇلۇپ،تىزلىكبولساۋاقىتنىڭئۆزگىرىشىگەئەگىشىپئۆزگىرىدۇ.مۇساپەتۇراقلىقبولىدۇ.شۇڭاۋاقىتبىلەنتىزلىكتەتۈرتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولىدۇ.مۇساپە=ۋاقىت×تىزلىكتىزلىك=ۋاقىت/مۇساپەۋاقىت=تىزلىك/مۇساپە.152\nنىسبەتۋەتاناسىپ4-مىسالقەغەزقىيمائۇستىسىئايشەمھەدەئادەتتەكۈنىگە6سائەتئىشلەپ،72پارچەقەغەزقىيماقىيىپچىقىدۇ؛بايراممەزگىلىدەئايشەمھەدەكۈنىگە8سائەتئىشلىسە،96پارچەقەغەزقىيمىنىقىيىپقىيىپچىقالايدۇ.ئايشەمھەدىنىڭئادەتتىكىچاغداۋەبايراممەزگىلىدەقىيىغانقەغەزقىيماسانلىرىنىڭنىسبىتىۋەبىلەنئۇلارغاماسئىشۋاقىتلىرىنىڭنىسبىتىنىيېزىڭ.يۇقىرىقىئىككىنىسبەتتاناسىپتۈزەمدۇ؟نېمەئۈچۈن؟ئەگەرئايشەمھەدە120قەغەزقىيماچىبولسا،قانچەسائەتۋاقىتكېتىدۇ؟ھەربىرگۇرۇپپىدىكىساۋاقداشلارئۆزئاراپىكىرئالماشتۇرۇپ،تۆۋەندىكىسۇئاللارغاجاۋاپبېرىڭلار.1.نىسبەتبىلەنئاددىكەسىر،بۆلۈشئەمىلىنىڭقانداقمۇناسىۋىتىبار؟2.نىسبەتنىڭئاساسىخۇسۇسىيتىنېمىگەئىشلىنىدۇ؟تاناسىپنىڭئاساسىخۇسۇسىيتىچۇ؟3.سىزئىككىخىلمىقدارنىڭئوڭتاناسىپتۈزىدىغانلىقىياكىتەتۈرتاناسىپتۈزىدىغانلىقىغاقانداقھۆكۈمقىلىسىز؟مىسالكەلتۈرۈپچۈشەندۈرۈڭ.153\nتاپشۇرۇق:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى4123154\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكرار17-مەشىق1سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛ئوقۇغۇچىلارغاتاناسىپبىلەننىسبەتىنىڭباغلىنىشىۋەپەرقى،تاناسىپنىيىشىش،تاناسىپقاھۆكۈمقىلالايدىغانبولۇش،مەسلىلەرنىتاناسىپقادائىرمەسلىلەردىنپايدىلنىپيىشەلىيدىغانئىقتىدارنىيىتۈلدۈرۈش.ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنشتەربىيسىئېلىپبېرىلىدۇ.مۇھىمنوقتا:نىسبەتبىلەنتاناسىپنىڭقانداقباغلىنىشىبارلىقىنىۋەقانداقپەرقىبارلىقىنىبىلدۈرۈشقىيىننوقتا:مەسىللەردەبېرىلگەنشەرتبىلەنسورالغانسۇئالنىئانالىزقىلىشئارقىلىق،مەسىلدىكىقايسىمىقدارنىڭقانداقتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولدىغانلىقىنىئېنىقلاپ،ئوڭ-تەتۈرتاناسىنىپنىڭمەنىسىدىنپايدىلنىپ،ئىپادەتۈزىيەلەيدىغانبۇلۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:بىزنىسبەت،تاناسىپقادائىرنۇرغۇنلىغانبىلىملەرنىئۆگىنىپئۆتتۇق.ئۇنداقبولسا،قايسىڭلارجاۋاپبېرىپباقىسلەر؟نىسپەتدىگەننېمە؟تاناسىپدىگەنچۇ؟دەپئۇقۇغۇچىلاردىنسۇئالسوراشئارقىلىق،كونادەرسنىئەسلتىپ،يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىلىدۇ.ئالدىبىلەنئۇقۇغۇچىلارنىئىشلەپبېقىشقايىتەكلىنىپ،ئۇقۇغۇچىلاربىرقېتىمئىشلەپچىققاندىنكىيىن،خۇلاسىلەپچۈشەندۈرۈشئېلىپبېرىلىدۇ.155\n17-مەشىق1.(1)g1دوراg100سۇغاسېلىنسا،دورابىلەندوراسۈيىنىڭنىسبىتى()بولىدۇ.(2)6:نىڭنىسبەتقىممىتى().ئەگەرئۇنىڭئالدىنقىئەزاسىنى3كەكۆپەيىتسەك،نىسبەتقىممىتىنىئۆزگەرتمەسلىكئۈچۈنكىيىنكىئەزاسىنى(3كەكۆپەيىتش)كىرەك.(3)تۆۋەندىكىنىسبەتلەرنىئاددىيلاشتۇرۇڭ.(4)ئەگەر5×b=3×aبولسا،ئۇھالدا(3):(5)=a:bبولىدۇ.ئەگەر7:0.2=4:aبولسا،ئۇھالدا()=aبولىدۇ.2.نىسبەتقىممىتىئوخشاشلا3بولغانئىككىنىسبەتنىيېزىڭ.3.تۆۋەندەبىرىلگەنمىساللاردىكىئىككىخىلمىقدارتاناسىپتۈزەمدۇ؟ئەگەرتاناسىپتۈزسە،ئۇلارقانداقتاناسىپلىقمۇناسىۋەتتەبولىدۇ؟سىنىپتىكىبارىلىقئوقۇغۇچىلارسانىمۇقىمبولغاندا،مەكتەپكەكەلگەنلەربىلەنكەلمىگەنلەرنىڭسانى.جاۋابى:تەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.(2)ئاددىكەسىرنىڭچوڭ-كىچىكلىكىمۇقىمبولغاندائۇنىڭسۈرىتىبىلەنمەخرىجى.جاۋابى:ئوڭتاناسىپتۈزىدۇ.(3)ئۈچبۇلۇڭنىڭيۈزىمۇقىمبولغاندا،ئۇنىڭئاساسىبىلەنئېگىزلىكى.جاۋابى:تەتۈرتاناسىپتۈزىدۇ.(4)كۇبنىڭبىريېقىنىڭيۈزىبىلەنئۇنىڭسىرىتقىيۈزى.جاۋابى:تۈزمەيدۇ.156\nتاپشۇرۇق:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى4123157\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكرارماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىش1سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛ماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىشئۇسۇلىقىيىننىئاسانلاشتۇرۇپمەسلىلەرنىھەلقىلىشىمىزغاياردەمبىرىدۇھەمدەئوقۇغۇچىلارنىڭزىھنىقابىلىيتىنىيۇقىرىكۆتۈرۈش..ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنشتەربىيسىئېلىپبېرىلىدۇ.مۇھىمنوقتا:ئوقۇغۇچىلارماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىشئۇسۇلىقىيىننىئاسانلاشتۇرۇپ،مەسلىلەرنىھەلقىلىشىمىزغاياردەمبىرىدىغانلىقىنىبىلدۈرۈش.قىيىننوقتا:ماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىشئۇسۇلىقىيىننىئاسانلاشتۇرۇپ،مەسلىلەرنىھەلقىلىشىمىزغاياردەمبىرىدىغانلىقىنىبىلدۈرۈشئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:ماتېماتىكىلىكپىكىرقىلىشئۇسۇلىقىيىننىئاسانلاشتۇرۇپ،مەسلىلەرنىھەلقىلىشمىزغاياردەمبىرىدۇ.5مىسال6نۇقتىنىقانچەكىسىكبىلەنتۇتاشتۇرۇشقابولىدۇ؟8نوقتىنىچۇ؟3نوقتىنىتۇتاشتۇرغانداھاسىلبولىدىغانكىسىكسانى(تال)3=2+14نوقتىنىتۇتاشتۇرغانداھاسىلبولىدىغانكىسىكسانى:(تال)6=3+2+15نوقتىنىتۇتاشتۇرغانداھاسىلبولىدىغانكىسىكسانى:(تال)10=4+3+2+16نوقتىنىتۇتاشتۇرغانداھاسىلبولىدىغانكىسىكسانى:(تال)15=5+4+3+2+18نوقتىنىتۇتاشتۇرغانداھاسىلبولىدىغانكىسىكسانى:(تال)28=7+6+5+4+3+2+1158\nبۇنىڭقانۇنىيتىگەئاساسەن،12نوقتىنى،20نوقتىنىتۇتاشتۇرغانداقانچەكىسىكھاسىلبولىدىغانلىقىنىبىلەمسىز؟ھىسابلاشئىپادىسىنىيېزىپبېقىڭ.6-مىسالمەكتەپسەنئەتبايرىمىغانۇمۇرتاللاپيوللاشئۈچۈن،3خورنومۇرىئىچىدىن2نى،2ئۇسسۇلئىچىدىن1نىتاللىماقچىبولسا،جەمئىقانچەخىلتاللاشلايھىسىبار؟1-باسقۇچ:3خورنۇمۇرىئىچىدىن2نىتاللايمىز.بۇنىڭدا3خىلتاللاشئۇسۇلىبار.1خور2خور3خور1خور2خور3خور1ئۇسسۇل2ئۇسسۇل①③②④⑤⑥ئىككىنجىباسقۇچ:2ئۇسسۇلنومۇرىئىچىدىن1نىتاللايمىز،بۇنىڭدا2ىىلتاللاشئۇسۇلىبار.ئۈچۈنجىباسقۇچ:بىرىنجىباسقۇچتىكى3خىلتاللاشئۇسۇلىبىلەنئىككىنجىباسقۇچتىكى2خىلتاللاشئۇسۇلىنىماسلاشتۇرىمىز.شۇنىڭئۈچۈن،تاللاشلايھىسىجەمئى6خىل.7-مىسال6-يىللىقتائۈچسىنىپباربولۇپ،ھەربىرسىنىپتا2سىنىپباشلىقىبار.سىنىپباشلىقلىرىيىغىنىئېچىلغاندا،ھەرقېتىمبىرسىنىپتىنپەقەتبىرسىنىپباشلىقىقاتنىشىدۇ.بىرىنجىقېتىميىغىنغاقاتناشقانلارC,B,A:ئىككىنىجىقېتىمقاتناشقانلارF,D,B؛ئۈچىنچىقېتىمقاتناشقانلارF,E,Aبولسا،قايسىئىككىسىبىرسىنىپنىڭباشلىقىبولىدۇ؟يىغىنغاقاتناشقىنى«1»بىلەن،يىغىنغاقاتناشمىغىنىنى«0»بىلەنئىپادىلەيلى.ABCDEFبىرىنجىقېتىم111000ئىككىنجىقېتىم010110ئۈچىنچىقېتىم100011159\nئويلايلى:بىرىنجىقېتىمقىيىغىنغاقاتنىشىشئەھۋالىدىنكۆرەلەيمىزكى،AپەقەتF,Dلاربىلەنبىرسىنىپتابولىشىمۈمكىن؛ئىككىنچىقېتىمقىيىغىنغاقاتنىشىشئەھۋالىدىنھۆكۈمقىلالايمىزكى،AپەقەتF,Dلاربىلەنبىرسىنىپتابولىشىمۈمكىن؛ئۈچىنچىقېتىمقىيىغىنغاقاتنىشىشئەھۋالىدىنئېنىقلىيالايمىزكى،AپەقەتDبىلەنبىرسىنىپتابولىشىمۈمكىن.......تاپشۇرۇق:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى4123160\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكرار18-مەشىق1سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛ئوقۇغۇچىلارغاماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىشئۇسۇلىبىلەنقىيىننىئاسانلاشتۇرۇپمەسلىلەرنىتوغراتەھلىلقىلىپمەسلىلەرنىتىزھەلقىلالايدىغانئىقتىدارنىيىتۈلدۈرۈش.ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنشتەربىيسىئېلىپبېرىلىدۇ.مۇھىمنوقتا:ئوقۇغۇچىلارماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىشئۇسۇلىقىيىننىئاسانلاشتۇرۇپ،مەسلىلەرنىھەلقىلىشىمىزغاياردەمبىرىدىغانلىقىنىبىلدۈرۈش.قىيىننوقتا:ماتېماتىكىلىقپىكىرقىلىشئۇسۇلىقىيىننىئاسانلاشتۇرۇشئارقىلىقمەسلىلەرنىتىزھەلقىلىشئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:يېڭىدەرسكەباشلاپكىرىش:قانۇنىيەتنىتېپىپبوشئورۇننىتولدۇرۇڭ.ئوقۇغۇچىلارنىپىكىريۈرگۈزۈشكەيىتەكلەيمەن.شۇنىڭبىلەنسۇئالقۇيۇشئارقىلىقباللاربىلەنبىرلىكتەئىشلەپدوسكىدائومۇملاشتۇرىمەن.18-مەشىق1.قانۇنىيتىنىتېپىڭ.161\n2.تىزىپبېقىڭ،قانۇنىيتىنىتېپىڭ.ئالتىنچىشەكىلقانداقشەكىل؟يەتتىنچىشەكىلنىياساشئۈچۈنقانچەتالتاياقچەكېرەكبولىدۇ؟(6-شەكىل)(7-شەكىل)(2)جاۋابى:15تالتاياقچەكىتىدۇ.3كۆپتەرەپلىك......تەرەپسانى3456........ئىچكىبۇلۇڭلىرىنىڭيىغىندىسى180°360°360°360°.....كۆپتەرەپلىكنىڭئىچكىبۇلۇڭلىرىنىڭيىغىندىسىبىلەنئۇنىڭتەرەپسانىنىڭقانداقمۇناسىۋىتىبار؟(2)بىرتوققۇزتەرەپلىكنىڭئىچكىبۇلۇڭلىرىنىڭيىغىندىسىقانچەگىرادۇس؟جاۋابى:°3604.مۇختەرمۇئەللىمدە50پۇڭلۇقۋە80پۇڭلۇقپوچتاماركىسىدىنئىككىدىنبار.مۇختەرمۇئەللىمبۇپوچتاماركىلىرىدىنقانچەخىلپوچتاھەققى(خەتسالغانداتاپشۇردىغانپۇلسانى)تاپشۇرالايدۇ؟جاۋابى:ئىككىخىلپوچتاھەققىتاپشۇرالايدۇ.5.پەرھات،رەيھان،مۇرات،رەناقاتارلىقتۆتدوسىتبىررەتبولۇپتىزىلىپئوقۇشپۈتكۈزۈشخاتىرەسۈرىتىگەچۈشكەندە،ئوغۇللاربىلەنقىزلارئارىلىشىپتۇرۇشتەلەپقىلىنغانبولسا،جەمئىقانچەخىلتۇرۇشئۇسۇلىبار؟جاۋابى:8خىل162\n6.ئالىيەھەدە،ئاسىيەھەدە،قادىرتاغا،قاسىمتاغائايرىم-ئايرىمئىشچى،ئوقۇتقۇچى،ھەربىي.ئالىيەھەدەئوقۇتقۇچى،قادىرتاغائىشچىئەمەس،پەقەتئاسىيەھەدەبىلەنقاسىمتاغىنىڭكەسپىئوخشاشبولسا،ئۇلارنىڭھەرقايسىسىنىڭكەسپىنېمە؟جاۋابى:ئاسىيەھەدەئىشچىياكىئوقۇتقۇچىبولىشىمۈمكىن.قاسىمتاغاھەربىي،ئىشچىياكىھەربىيبولىشىمۈمكىن.قادىرتاغائوقۇتقۇچىياكىھەربىيبولىشىمۈمكىن.7.مەكتەپتەئۆتكۈزۈلگەنتەنتەربىيەيىغىنىدا1-نۇمۇرلۇق،2-نومۇرلۇق،3-نومۇرلۇق،4-نومۇرلۇقتەنھەرىكەتچىلەر800مېتىرغايۈگۈرۈشتەئالدىنقىتۆتىنچىلىككەئېرىشكەن.كىچىكمۇخبىرئۇلارنىڭھەرقايسىدىنئۆزىنىڭئىسىمتەرتىپى(يەنىقانچىنچىبولغانلىقى)نىسورىغاندا1-نومۇرلۇقتەنھەرىكەتچىمۇنداقدېگەن:«3-نومۇرلۇقتەنھەرىكەتچىئۈچەيلەننىڭئالدىدائاخىرقىنوقتىغاقاراپئېتىلدى.»ئۈچىنچىلىككەئېرىشكەنتەنھەرىكەتچى«1-نومۇرلۇقتەنھەرىكەتچىتۆتىنچىئەمەس»دېگەن.كىچىكرېپىر«ھەربىرتەنھەرىكەتچىنىڭنومۇرىبىلەنئۇلارنىڭئىسىمتەرتىپىئوخشىمايدۇ»دېگەن.سىزئۇلارنىڭئىسىمتەرتىپىنىبىلەمسىز؟يەتتەكۆۋرۈكمەسلىسى18ئەسىردىكىشەرقىپرۇسسىينىڭگىسبورگتاشەھرىنىبىردەرياكىسىپئۆتكەن،دەريادائىككىكىچىكئارالباربولۇپ،يەتتەكۆۋرۈكئىككىئارالبىلەنئىككىدەرياقىرغىقىنىتۇتاشتۇرۇپتۇرىدۇ(رەسىمدىكىدەك).ئەينىچاغدابەزىلەرمۇنداقبىرمەسلىنىئوتتۇرغاقويغان؛بىرئادەمپىيادەقانداقماڭغاندائاندىنتەكراريولماڭمايھەمقالدۇرۇپقويمايبىرلاقېتىمدايەتتەكۆۋرۈكتىنئۆتۈپ،ئاخىرئۆزىيولغاچىققانجايغاقايتىپكىلەلەيدۇ؟كىيىنچەئاتاقلىقماتېماتىكئېۋلىرئۇنىبىرگېئومىرىىيىلىكمەسلەبىلاسىزىشمەسلىسىگەئايلاندۇرغان.تاپشۇرۇق:دەرستىنكىيىنكىيەكۈنتەستىقلاشپىكىرىدوسكالاھيەسىدەرستېمىسى4123163\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكراربوشلۇقۋەشەكىل2سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛بۇلۇڭنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنېمەبىلەنمۇناسىۋەتلىك؟ئۈچبۇلۇڭۋەتۆتتەرەپلىكدېگەننېمە؟چەمبەرنىڭقانداقئالاھىدىلىكىبار؟ھەرخىلتۆتتەرەپلىكنىڭمۇناسىۋىتىنىبىلدۈرۈش.ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنىپجەمىيەتتەرەققىياتىنىچۈشىنىشتەربىيسىبىرلىدۇ.مۇھىمنوقتا:بوشلۇقۋەشەكىللەربىلەنتونۇشۇش،ئۆلچەشلەرنىبىلىۋېلىش.قىيىننوقتا:ئوقۇغۇچىلارشەكىللەرنىكۆرۈپنېمەئىكەنلىكىنىبىلەلەيدىغان،ئايرىيالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:تۈزسىزىق،نۇرۋەكىسىكنىڭپەرقىنېمە؟ئوخشاشبىرتەكشىلىكتىكىئىككىتۈزسىزىققانچەخىلئورۇنمۇناسىۋىتىدەبولىدۇ؟بىزقانچەخىلبۇلۇڭنىئۈگۈنۈپئۆتتۇق؟قاتارلىقلارنىبىلدۈرۈش.1.مىسالگۇرۇپپدىكىساۋاقداشلارئۆگىنىپئۆتكەنتەكشىلىكتىكىشەكىللەرنىمۇھاكىمەقىلىپبېقىڭلار.1.تۈزسىزىق،نۇرۋەكىسىكنىڭپەرقىنېمە؟ئوخشاشبىرتەكشىلىكتىكىئىككىتۈزسىزىققانچەخىلئورۇنمۇناسىۋىتىدەبولىدۇ؟164\n2.بىزقانچەخىلبۇلۇڭنىئۆگىنىپئۆتتۇق؟بۇلۇڭنىڭچوڭ-كىچىكلىكىنېمەبىلەنمۇناسىۋەتلىك؟3.ئېيتىپبېقىڭ،ئۈچبۇلۇڭۋەتۆتتەرەپلىكدېگەننېمە؟چەمبەرنىڭقانداقئالاھىدىلىكىبار؟ئۈچبۇلۇڭلارنىمۇنداقئايرىشقابولىدۇ.كەڭبۇلۇڭلۇقئۈچبۇلۇڭتاربۇلۇڭلۇقئۈچبۇلۇڭتىكبۇلۇڭلۇقئۈچبۇلۇڭكۋادراتتىكتۆتبۇلۇڭپاراللىلتۆتتەرەپلىكتۆتتەرەپلىكتېراپېتسىيەمەنھەرخىلتۆتتەرەپلىكنىڭمۇناسىۋىتىنىتۆۋەندىكىرەسىمئارقىلىقئىپادىلىدىم2-مىسالتۆۋەندىكىشەكىللەرنىڭئايلانمائۇزۇنلۇقىبىلەنيۈزىنىھىسابلاشفورمىلىلىرىنىيېزىڭ(ھەرپلەربىلەنئىپادىلەڭ)abhaa165\nدەرستېمىسى:رەتلەشۋەتەكرار19-مەشىق1سائەتلىكدەرسئۇقۇتۇشنىشانى؛بىلىمئىقتىدارنىشانى؛ئوقۇغۇچىلارغامەشىقتىكىمەسىلەمىساللارنىچۈشەندۈرۈش،يىتەكلەشئارقىلىقئالدىنقىمەزمۇنلاردائىگەللىگەنبىلىملەرنىئەسلىتىش،ئىسىگەئالدۇرۇش.ھېسىياتپوزىتىسيەقىممەتقارشى:ھېساپلاشتائەستايىدىلبۇلۇش،تىرشىپئۆگىنىپجەمىيەتتەرەققىياتىنىچۈشىنىشتەربىيسىبىرلىدۇ.مۇھىمنوقتا:ئوقۇغۇچىلارغابۇرۇنئۆتۈلگەنمەزمۇنلارنىڭمۇھىمنوقتىلىرىنىئەستەساقلىتىش.قىيىننوقتا:ئىلگىرىئۈگەنگەنمەزمۇنلارغائاساسەنئەمەلىيمىساللارنىمۇستەقىلھەلقىلالايدىغان،ھىسابلىيالايدىغانبولۇش.ئۇقۇتۇشئۇسۇلى:ئۈلگەكۆرسىتىش،چۈشەندۈرۈش،ئۆزئاراھەمكارلىشىش،قولسېلىپمەشىققىلىش،خۇلاسىلەشئۇسۇللىرىقوللىنىلدۇ.ئۇقۇتۇشقۇرالى:ئەمىلىمىسالۋەكىتاپتىكىقىستۇرمارەسىملەرئۇقۇتۇشجەريانى:تۈزسىزىق،نۇرۋەكىسىكنىڭپەرقىنېمە؟ئوخشاشبىرتەكشىلىكتىكىئىككىتۈزسىزىققانچەخىلئورۇنمۇناسىۋىتىدەبولىدۇ؟بىزقانچەخىلبۇلۇڭنىئۈگۈنۈپئۆتتۇق؟قاتارلىقلارنىبىلدۈرۈش.166